قسمت یازدهم-روز عاشورا روز عزا و ماتم-

حدّثنا عبد اللّه بن الفضل الهاشمىّ‌ قال: قلت لأبى عبد اللّه جعفر بن محمّد الصادق عليه السّلام يابن رسول اللّه كيف صار يوم عاشوراء يوم مصيبة و غمّ‌ و جزع و بكاء دون اليوم الّذى قبض فيه رسول اللّه و اليوم الّذى ماتت فيه فاطمة عليها السّلام و اليوم الّذى قتل فيه أمير المؤمنين عليه السّلام و اليوم الّذى قتل فيه الحسن عليه السّلام بالسّمّ‌؟ فقال: إنّ‌ يوم الحسين عليه السّلام أعظم مصيبة من جميع سائر الايّام و ذلك أنّ‌ أصحاب الكساء الّذى كانوا أكرم الخلق على اللّه تعالى كانوا خمسة فلمّا مضى عنهم النّبىّ‌ صلّى اللّه عليه و آله بقى أمير المؤمنين و فاطمة و الحسن و الحسين عليهم السّلام فكان فيهم للنّاس عزاء و سلوة، فلمّا مضت فاطمة عليها السّلام كان فى أمير المؤمنين و الحسن و الحسين للنّاس عزاء و سلوة، فلمّا مضى منهم أمير المؤمنين عليه السّلام كان للنّاس فى الحسن و الحسين عزاء و سلوة، فلمّا مضى الحسن عليه السّلام كان للنّاس فى الحسين عليه السّلام عزاء و سلوة، فلمّا قتل الحسين عليه السّلام لم يكن بقى من أهل الكساء أحد للنّاس فيه بعده عزاء و سلوة فكان ذهابه كذهاب جميعهم كما كان بقاؤه كبقاء جميعهم فلذلك صار يومه أعظم مصيبة.
النّبىّ‌ صلّى اللّه عليه و آله بقى أمير المؤمنين و فاطمة و الحسن و الحسين عليهم السّلام فكان فيهم للنّاس عزاء و سلوة، فلمّا مضت فاطمة عليها السّلام كان فى أمير المؤمنين و الحسن و الحسين للنّاس عزاء و سلوة، فلمّا مضى منهم أمير المؤمنين عليه السّلام كان للنّاس فى الحسن و الحسين عزاء و سلوة، فلمّا مضى الحسن عليه السّلام كان للنّاس فى الحسين عليه السّلام عزاء و سلوة، فلمّا قتل الحسين عليه السّلام لم يكن بقى من أهل الكساء أحد للنّاس فيه بعده عزاء و سلوة فكان ذهابه كذهاب جميعهم كما كان بقاؤه كبقاء جميعهم فلذلك صار يومه أعظم مصيبة. قال عبد اللّه بن الفضل الهاشمى: فقلت له يابن رسول اللّه فلم لم يكن للنّاس فى علىّ‌ بن الحسين عزاء و سلوة مثل ما كان لهم فى آبائه عليهم السّلام‌؟ فقال: بلى انّ‌ علىّ‌ بن الحسين كان سيّد العابدين و اماما و حجّة على الخلق بعد آبائه الماضين و لكنّه لم يلق رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و لم يسمع منه و كان علمه وراثة عن أبيه عن جدّه عن النبىّ‌ صلّى اللّه عليه و آله و كان أمير المؤمنين و فاطمة و الحسن و الحسين عليهم السّلام قد شاهدهم النّاس مع رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله فى احوال فى آن يتوالى فكانوا متى نظروا إلى أحد منهم تذكّروا حاله مع رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و قول رسول اللّه له و فيه، فلمّا مضوا فقد النّاس مشاهدة الأكرمين على اللّه عزّ و جلّ‌ و لم يكن فى أحد منهم فقد جميعهم إلاّ فى فقد الحسين عليه السّلام لأنّه مضى آخرهم فلذلك صار يومه أعظم الايّام مصيبة. قال عبد اللّه بن الفضل الهاشمىّ‌: فقلت له يابن رسول اللّه فكيف سمّت العامّة يوم عاشوراء يوم بركة‌؟ فبكى ثمّ‌ قال: لمّا قتل الحسين عليه السّلام تقرّب النّاس بالشّام إلى يزيد فوضعوا له الأخبار و أخذوا عليه الجوايز من الاموال فكان ممّا وضعوا له أمر هذا اليوم و إنّه يوم بركة ليعدل النّاس فيه من الجزع و البكاء و المصيبة و الحزن إلى الفرح و السّرور و التبرّك و الاستعداد فيه، حكم اللّه ممّا بيننا و بينهم.
قال: ثمّ‌ قال: يابن عمّ‌ و انّ‌ ذلك لأقلّ‌ ضررا على الإسلام و أهله، [ممّا] وضعه قوم انتحلوا مودّتنا و زعموا أنّهم يدينون بموالاتنا و يقولون بإمامتنا، زعموا أنّ‌ الحسين عليه السّلام لم يقتل و أنّه شبّه للنّاس أمره كعيسى بن مريم، فلا لائمة إذن على بنى أميّة و لا عتب على زعمهم. يابن عمّ‌! من زعم أنّ‌ الحسين عليه السّلام لم يقتل فقد كذّب رسول اللّه و عليّا و كذّب من بعده الائمّة عليهم السّلام فى اخبارهم بقتله. و من كذّبهم فهو كافر باللّه العظيم و دمه مباح لكلّ‌ من سمع ذلك منه. قال عبد اللّه بن الفضل: فقلت له يابن رسول اللّه فما تقول فى قوم من شيعتك يقولون به‌؟ فقال: ما هؤلاء من شيعتى و إنّى برىء منهم.... ثمّ‌ قال: لعن اللّه الغلاة و المفوّضة فإنّهم صغروا عصيان اللّه و كفروا به و أشركوا و ضلّوا و أضلّوا فرارا من إقامة الفرايض و اداء الحقوق.
عبد اللّه، پسر فضل هاشمى، گويد: «به امام جعفر صادق عليه السّلام گفتم: چگونه روز عاشورا، روز مصيبت و غم و ناله و گريه شد، اما روز رحلت رسول خدا و يا روزى كه فاطمه عليها السّلام مرد و يا روزى كه امير مؤمنان كشته شد و يا روزى كه امام حسن عليه السّلام مسموم گشت، چنين نشد؟ گفت: مصيبت روز شهادت حسين عليه السّلام، مصيبتش از همۀ روزهاى ديگر بزرگ‌تر است، براى اين‌كه اصحاب كساء كه گرامى‌ترين آفريدگان براى خداى متعال مى‌باشند، پنج تن بودند، وقتى‌كه پيامبر از ميان آنان درگذشت هنوز امير مؤمنان، فاطمه، حسن و حسين عليهم السّلام بودند تا براى مردم، باعث شكيبايى و تسلّى خاطر باشند. زمانى كه فاطمه عليها السّلام از دنيا رفت، باز امير مؤمنان، حسن و حسين عليهم السّلام بودند، تا مردم با وجود آنان تسلّى يابند و صبر پيشه كنند. هنگامى كه امير مؤمنان از ميان آنان رفت، باز مردم را با وجود امام حسن و حسين عليهما السّلام آرامش و تسلّى خاطرى بود و زمانى كه امام حسن عليه السّلام شهيد شد، باز با وجود امام حسين عليه السّلام، مردم را آرامش و تسلى خاطر مانده بود، اما هنگامى كه حسين عليه السّلام كشته شد، ديگر كسى از اهل كساء نمانده بود تا پس از او مايۀ آرامش خاطر و تسلى مردم باشد. بنابراين نبود او (امام حسين عليه السّلام) چنان بود كه گويى همۀ آنان از ميان رفته‌اند، هم‌چنان‌كه وجود او چنان بود كه گويى همۀ آنان حضور داشته‌اند، به همين دليل بود كه روز شهادتش، بزرگ‌ترين روز مصيبت گشت.
عبد اللّه، پسر فضل هاشمى، گويد: «به امام صادق عليه السّلام گفتم: يابن رسول اللّه پس چرا با وجود امام سجاد عليه السّلام همانند وجود پدرانش، براى مردم باعث بردبارى و تسلى خاطر نشد؟ گفت: آرى امام سجاد عليه السّلام، سيّد عابدان و پس از پدران پيشين خويش، براى مردم پيشوا و حجّت بود، اما رسول خدا را نديده بود و از او چيزى نشنيده بود و دانش او ميراثى بود كه به واسطۀ پدرش و جدّش از پيامبر، به او رسيده بود. امّا امير مؤمنان، فاطمه، حسن و حسين عليهم السّلام را مردم در حالت‌هاى مختلف و در اوقات متوالى، با رسول خدا ديده بودند و مردم چنان بودند كه هرگاه چشمشان به يكى از آن‌ها مى‌افتاد، رابطه‌اش با رسول خدا و سخنان پيامبر براى او، يا دربارۀ او، را به ياد مى‌آوردند. هنگامى كه آنان از ميان رفتند، مردم، ديدار گرامى‌ترين انسان‌ها، در نزد خداى عزّ و جلّ‌ را از دست دادند. در فقدان هيچ‌يك از آنان، فقدان همۀ آنان پيش نيآمد مگر در فقدان حسين عليه السّلام كه او پس از همۀ آنان از ميان رفت و براى همين، روز شهادتش بزرگ‌ترين روز مصيبت شد.
عبد اللّه بن فضل هاشمى گويد: «به او گفتم: يابن رسول اللّه، پس چگونه است كه عامّه (سنّى‌ها)، روز عاشورا را روز بركت ناميده‌اند؟ امام عليه السّلام گريست و سپس گفت: وقتى كه حسين عليه السّلام كشته شد، مردم شام مى‌خواستند به يزيد نزديك شوند، به همين منظور، اخبار و احاديثى را به نفع او جعل مى‌كردند و براى اين كار جوايزى از اموال، دريافت مى‌كردند. يكى از آن اخبار ساختگى مسئلۀ همين روز و بابركت بودن آن بود؛ تا مردم در آن روز، از ناله و گريه‌كردن و با مصيبت و محزون بودن، به شادى و سرور و جشن گرفتن و تبرّك جستن برگردند. خدا در آن چه كه ميان ما و آن‌ها است خود حكم كند! راوى گويد، امام صادق عليه السّلام سپس گفت: پسر عمو! تازه اين، ضررش بر اسلام و مسلمانان كمتر است از آن‌چه گروهى كه دوستى ما را ادّعا مى‌كنند و مى‌پندارند كه با موالات ما ديندارند و به امامت ما عقيده دارند؛ وضع كرده‌اند. آنان گمان مى‌كنند كه حسين عليه السّلام كشته نشد بلكه كارش، چون عيسى بن مريم، به مردم مشتبه شد! به پندار آن‌ها ديگر بنى اميّه را جاى ملامت و سرزنشى نماند. اى پسر عمويم! هركس گمان كند كه حسين عليه السّلام كشته نشد، به رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله، على عليه السّلام و پيشوايان پس از او كه همگى از كشته شدن او خبر داده‌اند، دروغ نسبت داده است و هركس به آنان (پيشوايان معصوم) دروغ نسبت بدهد، به خداى عظيم كفر ورزيده و ريختن خونش بر هركسى كه آن را از وى بشنود، مباح است.
عبد اللّه بن فضل گويد: «به او گفتم: يابن رسول اللّه، دربارۀ گروهى از شيعيانت كه قائل به آنند چه مى‌گوييد؟ گفت: آن‌ها از پيروان من نيستند و من از آن‌ها بيزارم... سپس گفت: خدا غاليان و قائلان به تفويض (اهل افراط‍‌) را لعنت كند كه آن‌ها براى اين‌كه واجبات را به پا ندارند و حقوق را نپردازند، نافرمانى خدا را كوچك انگاشتند و به خدا كفر ورزيدند و مشرك شدند، گمراه گشتند و گمراه كردند.»
**شيخ صدوق، علل الشرايع، صفحه 227-225، نقل با تقطيع است و چنان مى‌نمايد كه در بخش پسين خبر، سخنانى افتاده باشد و مراجعه به چندين چاپ علل الشرايع نيز كارساز نيفتاد