قسمت دوازدهم-مباحث تکمیلی و توضیح برخی از عبارات زیارت عاشورا

1.لفظ ابا عبدالله، کنیه است و کنیه ما خوذ از کنایه است که نام را با اشاره به دلیلی ذکر کنند، در عرب برای احترام با کنیه صدا می کنند
از اول ولادت، این کنیه برای حضرت بوده و این کنیه به وسیله رسول گرامی صلی الله علیه و آله و سلم برای امام حسین انتخاب شده و شاید اشاره به مقام عبودیت و ثبات قدم و خلوص آن امام همام است.
٢. اوصیاء: جمع وصی از وصایت به کسر و فتح واو، عبارت از نایب قرار دادن موصی (وصیت کننده ) دیگری را در آنچه او حق تصرف دارد
اوصیاء انبياء: شیث بن آدم وصی حضرت آدم علیه السلام، سام بن نوح وصی حضرت نوح، یوحنا بن حنان پسر عموی هود وصی هود، اسحاق بن ابراهيم وصئ حضرت ابراهيم عليه السلام، يوشع بن نون وصی حضرت موسی علیه السلام و شمعون بن حمون الصفاء عموی حضرت مریم وصی حضرت عیسی و وصی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم حضرت علی علیه السلام که مقام آن بزرگوار از تمام اوصیا بالاتر است
٣. در کتاب «العين ص ۱۱۴» ثار را چنین معنی کرده «الطلب بالدم» مطالبه خون، یعنی خدا ولی و صاحب خون است و حق اوست که از دشمن، خون آن بزرگوار را مطالبه نماید.
۴. مراد از مقام و مرتبه در این فراز یعنی مقام و مرتبه اجتماعی که خدا مقرر فرموده بود که اهل بیت در مقام خلافت و وصایت از طرف رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم باقی باشند که با کوشش عده ای منافق این مقام الهی واجتماعی از آن بزرگواران گرفته شد، و مراد مقام و مرتبه الهی نیست چه این که مقام وصایت و خلافت آن بزرگواران از ناحيه الهی به وسیله پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم عطا شده بود و کسی بجز ذات ربوبی قدرت از بین بردن آن را ندارد.
۵. قاطبه: بمعنای جمیع است. آیا لعن بر تمام بنی امیه حتی بر صالحان و با تقوایان آنان شامل است، مثلا معاویه پسر یزید بطور رسمی و علنی پدر خود و پدر پدر را غاصب حقوق اهل بیت معرفی کرد و یا عمر بن عبد العزيز فدک را برگرداند و دستور داد که لعن مولا علی برچیده شود؟
جواب: در اینکه بنی امیه خانواده ای هستند که از ناحیه آنان صدمات بزرگی بر اسلام و اهل بیت علیهم السلام وارد شده تردیدی در آن نیست، کشتار دست جمعی اهل بیت و ظلم و ستمی که در طول تاریخ زندگی ننگین آنان به ثبت رسیده خود گواه صادقی است که باصطلاح قرآن این خاندان «شجره ملعونه» هستند. علامه امینی در الغدیر ج ۸، ص ۸ از تفسیر قرطبی و نیشابوری از ابن عباس نقل می کند که مراد "
نقل می کند که مراد از شجره در سوره اسراء آیه ۶۰ بنی امیه هستند. تعبیر قرآن به شجره نشانگر وسعت مسأله است، یعنی رگ و ریشه و شاخ و برگ این خاندان، دلیل آن مواضع این خاندان در مقابل مكتب الهی و نبوت و تبدیل خلافت به سلطنت است، نمونه بارز آن خود ابوسفیان است. با وجود اینکه با همه شرارتهایش از رحمت پیامبر بزرگ اسلام در فتح مگه برخوردار شد ولی در اولین روز انتخاب خلیفه سوم در جمع خانوادگی می گوید، کسی غیر از بنی امیه در این جمع حضور ندارد؟ گفتند: کسی نیست همین که مطمئن شد کسی نیست گفت: بنی امیه! حال که قدرت به دست شما افتاد همچون توپ، قدرت را در دست بگردانید، به آن حقیقتی که ابوسفیان سوگند می خورد، همواره در آرزوی چنین روزی برای شما بودم این قدرت را طوری نگهدارید که در میان فرزندان شما موروثی باشد. چون اعمال و کردارشان ناشی از کفر و نفاق ریشه ای در این خاندان بوده بالطبع استحقاق همگانی لعن را دارند، حال اگر معدودی از آنان به راه صلاح و سداد رفته اند به مثابه انبان کاهی است که گاهی در آن گندم پیدا می شود، آن تعداد استثناء هستند، همانطور که امام باقر علیه السلام به سعد خیر که از فرزندان عبد العزيز مروان بود و بشدت گریه می کرد، فرمود: چرا گریه میکنی؟ گفت: چرا گریه نکنم در حالیکه از شجره ملعونه در قرآن هستم، امام در جواب فرمود: تو از آنان نبوده و از اهل بیت هستی آیا در قرآن نمی خوانی فمن تبعني فهو منی: هر کس از من پیروی کند او از من است».؟
۶. این جمله «إنی سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم» برای دومین بار تکرار می شود، شاید وجهش، تاکید بر اصل ولایت و اینکه ولایت هم چون توحید یک مفهوم مرکبی است، یعنی همان طوری که توحید عبارت از نفی خدایان باطل و اثبات خدای یکتاست (لا إله+ إلا الله = توحید) ولایت ائمه علیهم السلام هم ولایت توحیدی است یعنی هم جنبه اثبات دارد و هم جنبه نفی، اثبات، یعنی محبت و نفی؛ یعنی برائت از دشمنان (انی سلم لمن سالمکم +و حرب لمن حاربکم = ولایت) پس ولایت هم مثل توحید وقتی خالص و کامل است که در برگیرنده هر دو جهت باشد، پس اظهار ولایت بدون بیزاری از دشمنان آنان، ولایت کامل و خالص نخواهد بود.
7. اشاره به مقام نبوی صلی الله علیه و آله و سلم است که در آیه ۷۹ سوره اسراء آمده « وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَىٰ أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا مقداری از شب را بیدار باش و نماز نافله را بجای آور تا پروردگار ترا به مقام محمود برساند.» مقام محمود (جایگاه ستوده) از آن جهت ستوده است که تمام مردم آن مقام را در روز قیامت ستایش می کنند، این مقام همان مقام شفاعت کبرای آن حضرت در روز قیامت است و از طریق سنی و شیعه وارد شده که مراد از مقام محمود، همان مقام شفاعت است.
سؤال: این آیه شریفه خطاب به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است و اگر روایتی هم وارد شده که مراد از مقام محمود شفاعت است این مقام اختصاص به پیامبر دارد و نه به دیگران؟
جواب: درست است که آیه شریفه خطاب به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است ولی کتاب خدا، احد ادله است نه تمام ادله و یکی از ادله نیز سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است و این( مقام محمود: شفاعت) از طریق سنت برای ائمه ثابت است. دو روایت از طریق اهل سنت وارد شده یکی بطور عام و دومی به طور خاص. اما اولی از طریق عثمان نقل شده که پیامبر فرمود: «یشفع يوم القيامة ثلاثه: الأنبياء، ثم العلماء ثم الشهداء: در روز قیامت سه دسته شفاعت می کنند: انبیاء، سپس علماء سپس شهداء بدیهی است، ائمه اهل بیت هم در دسته علماء و هم در دسته شهدا قرار دارند. دومی به طور خاص از ابوهریره از پیامبر اکرم ا که می فرماید: « الشُّفَعاءُ خَمسَةٌ : القُرآنُ ، و الرَّحِمُ ، و الأمانَةُ ، و نَبِيُّكُم ، و أهلُ بَيتِ نَبِيِّكُم: شفیعان پنج قسم أند: قرآن، و رحم (خویشان امانت داری، و پیامبر شما، و اهل بیت پیامبرتان.» و از طریق شیعه علاوه بر روایات زیاد یکی از ادله همین زیارت عاشوراء است که دارای سند محکم و استواری است.
۸. در رابطه با مبارک داشتن روز عاشوراء، روایاتی به پیامبر و این نسبت داده شده که روز عاشوراء روز مبارکی است روزه آن روز مستحب است. حال چرا بنی امیه اصرار دارند که این روز، روز مبارکی
است مسأله ای است که در زمان خود ائمه اطهار برای اصحاب ائمه علیهم السلام مطرح بوده، از این رو ائمه ای چنین جواب فرموده اند: «عبدالله بن فضل می گوید: به امام صادق علی عرض کردم: به چه دلیل عامه (اهل تسنن) روز عاشوراء را روز با برکت نامیده اند؟ امام در پاسخ گریه فرمود سپس گفت: وقتی که حسین علیه السلام به شهادت رسید، مردم به طرف شام و یزید تقرب جستند، و برای نزدیکی به وی و برای تحکیم حکومت او اخبار به زبان پیامبر بستند و از او جایزه گرفتند.
یکی از مسائلی که ساختند همین مبارک بودن روز عاشورا بود .تا نظر مردم را از گریه و بی تابی و غمناک شدن به شادمان و مبارک دانستن و آماده شدن برای روز مبارک، منحرف کنند. خدامیان ما و آنان داوری کند.»
سؤال: روزه روز عاشورا چه حکمی دارد؟
جواب: اگر چه روایاتی در استحباب روزه عاشورا وارد شده ولی ائمه معصومین علیهم السلام فرموده اند که روزه عاشورا قبل از اینکه روزه رمضان واجب شود بوده ولی با واجب شدن روزه رمضان متروک شد و زنده کردن متروک بدعت است، در روایت حارث عطا امام به بدعت بودن آن تصریح می فرماید. باز در ذیل همان روایت از امام صادق علیه السلام نقل می کند: «اما روزه عاشورا، بر او نه در کتاب خدا نازل شده و نه در سنت پیامبر جاری شده مگر سنت آل زیاد به جهت کشتن امام حسین علیه السلام ، و تعجب از صاحب جواهرا است که با بودن روایات زیاد که این روزه سنت اموی است چگونه فتوی به جواز با قصد حزن داده است!؟"
10. مراد از قلب، آن چیزی است که انسان به وسیله آن درک میکند و عواطف باطنی او از حب و بغض و خوف و رجاء و آرزو و اضطراب بروز می کند، به عبارت دیگر روح انسانی است که چیزی را دوست یا دشمن می دارد. و چون خدا مالک حقیقی دنیا و از جمله، انسان است قلمرو مالکیت خدا به قدری قوی است که می تواند بین انسان و قلب او که حساس ترین عضواوست نفوذ کند و قادر است در اندیشه های وی تصرف نماید به گونه ای که اندیشه ای را محو نموده و یا از حالی به حال دیگر، دگرگون سازد، همان گونه که در دعا آمده «یا مقلب القلوب والابصار: ای برگرداننده دلها و چشمها!»
۱۱. عرش، کنایه از سلطنت و تسلط خدای متعال است، نکته ای که در این فراز هست این است که سلطنت و حاکمیت خدا بر اساس لطف و مهربانی است و نه قهر و خشونت و انتقام.
۱۲. راز برتری ائمه علیهم السلام به جهت دارا بودن اسم اعظم الهی است. چرا مقام ائمه علیهم السلام از همه بالاتر است؟
برای این که اسم اعظم الهی در نزد آن بزرگواران است. و از این فراز معلوم می شود اسم اعظمی که نزد ائمه علیهم السلام است اسم اعظم ویژه ای است که در دیگران نیست، سؤالی که از این نکته ایجاد می شود این است که مگر اسم اعظم همچون خدا یکی نیست؟ جواب این است که؛ از این دعا و روایات دیگر استفاده می شود که اسم اعظم یکی نبوده بلکه بیشتر از یکی است. به این روایت توجه کنید: جابر از امام باقرع نقل می کند که: آن بزرگوار فرمود: «اسم اعظم الهی هفتاد و سه حرف است. در نزد آصف برخيا ( وزیر اعظم سلیمان ع) از هفتاد و سه حرف یک حرف بوده که در اثر خواندن آن اسم اعظم زمین از نزد او تا تخت بلقيس فرو ریخت و سپس با دست خود تخت را آورد و بعد زمین به حالت اولیه برگشت. تمام این تحول در یک چشم به هم زدن انجام شد. در نزد ما اهل بیت از هفتاد و سه حرف، هفتاد و دو حرف هست و یک حرف مختص ذات ک بریایی است.