ولایت علی(ع) کشتی نجات امت از تفرقه و گمراهی

بسم الله الرحمن الرحیم
سخن در غدیر و عظمت غدیر است ؛ غدیر را به حق می توان سرآغازی بر پایان تفرقه امت واحده اسلامی نامید، غدیر پیام آور ابلاغ دین تمام پیامبران الهی از خلقت آدم تا رسالت خاتم است
غدیر تبلور درآویختن به ریسمان محکم الهی است تا امت در سایه پیوند با امامت از تفرقه رها شوند
خداوند متعال، اسلام را وسیله ای برای هدایت بشر و امامت را ابزاری برای نجات امت از دشمنی و تفرقه قرار داده است و ابلاغ پیام غدیر را شرط اکمال دین رسول ختمی مرتبت خویش نموده است و غدیر روزی است که در آن اکمال دین به منصه ظهور رسید
آنجا که در روز غدیر به رسول خویش فرمود:
يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ ۖ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ۚ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ ( ۶۷ مائده)
ای پیغمبر، آنچه از خدا بر تو نازل شد (به خلق) برسان که اگر نرسانی تبلیغ رسالت و اداء وظیفه نکرده‌ای، و خدا تو را از (شر) مردمان محفوظ خواهد داشت، (و دل قوی دار که) خدا کافران را (به هیچ راه موفقیتی) راهنمایی نخواهد کرد.در میان منابع شیعه، اجماع وجود دارد که شأن نزول آیه، جانشینی محمد و محل نزول نیز غدیر خم بوده‌است. در چند منبع سنی همچون شواهد التنزیل نیز به این مطلب اشاره شده‌است.
رسول گرامی اسلام، با تإسی به فرمان پروردگار خویش، امر ولایت و امامت را به مردم تبیین فرمود
خداوند متعال بعد از ابلاغ دستور خویش توسط رسول اکرم صلی‌الله علیه وآله می فرماید:
«... الیوم یئس الذین کفروا من دینکم فلاتخشوهم و اخشون ألیوم أکملت لکم دینکم و أتممت علیکم نعمتى و رضیت لکم الاسلام دینا...؛[۱] امروز کافران از دین شما (و بازگشت شما از آن) نومید شده‌اند، لذا از آنان نترسید و از من بترسید، امروز دین شما را برایتان به کمال رساندم و نعمتم را بر شما تمام کردم و دین اسلام را بر شما پسندیدم.»
مرحوم علامه امینی بعد از تصریح به اینکه آیه (الیوم اکملت لکم دینکم...) در روز غدیر نازل شده می‌فرماید: امامیه قائلند که این آیه کریمه بعد از آنکه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در غدیر خم قرار گرفته بود، درباره نص غدیر و ولایت علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه‌السّلام) نازل شده است. نصی که با الفاظ مفید و صریح و آشکار به گونه‌ای که همه‌ی صحابه آن را شنیدند و فهمیدند و این خبر به هرکس رسید...»
گروه بی شماری از دانشمندان تفسیر و پیشوایان حدیث و حفاظ آثار از اهل سنت در این مطلب با امامیه همصدا شده‌اند از آن جمله :
۱. در شواهد التنزیل از ابی هریره و ابی سعید و ابن عباس روایت شده که این آیه مربوط به امیر مؤمنان علی (علیه‌السّلام) می باشد . چنانکه گفته شده وقتی این آیه نازل شد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌) فرمود: الله اکبر که دین کامل شد و نعمت به نهایت رسید و پروردگار به رسالت من و به ولایت علی (علیه‌السّلام) بعد از من نعمت را به نهایت رضایت داد. سپس دست امیرالمومنین علی (علیه‌السّلام) را بلند نمود و فرمود: من کنت مولاه فعلی مولاه. در این هنگام عمر گفت: آفرین بر تو‌ ای پسر ابی‌طالب، در حالی روز بر تو گذشت که مولای من و مولای هر زن و مرد مومن هستی.
۲. در مناقب خوارزمی به این مطلب تصریح شده و شرح آن را با واقعه غدیر آورده است.
۳. ابوهریره نقل شده: «کسی که روز هیجده ذی حجه روزه بگیرد بر او ثواب ۶۰ ماه روزه نوشته می‌شود و این روز، روز غدیر خم است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دست علی‌بن‌ابی‌طالب را گرفت و فرمود: آیا من سزاوارتر به مؤمنین نیستم؟ گفتند: بله‌ ای رسول خدا، فرمود: کسی که من تاکنون مولی و پیشوای او بوده‌ام، بعد از من علی مولی و پیشوای اوست، در این هنگام عمر جلو آمد به علی (علیه‌السّلام) تبریک گفت (بخ بخ)، ای علی تو مولای من و مولای همه‌ی مسلمین شدی، در این هنگام آیه اکمال نازل شد: (الیوم اکملت لکم دینکم...).
۴. این روایت را خطیب بغدادی در تاریخ بغداد و ابن عساکر در تاریخ دمشق و عاصمی در زین‌الفتی و حاکم حسکانی در شواهدالتنزیل و ابن مغازلی در مناقب الامام علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه‌السّلام)و... نقل کرده‌اند. همچنین کسانی چون سیوطی در الدرالمنثور و ابن کثیر در البدایة و النهایة هم این روایت را نقل کرده‌اند.
در روایت دیگری از ابی سعید خدری نقل شده است: «هنگامی که آیه فوق نازل شد، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌) فرمود: الله اکبر، بر کامل شدن دین و تمام شدن نعمت و راضی شدن پروردگار به رسالت من و ولایت علی‌بن‌ابی‌طالب بعد از من، پس فرمودند: هرکس من مولای او هستم، علی مولای اوست. خداوندا دوست بدار کسانی را که علی را دوست دارد و دشمن بدار کسانی که را که با علی دشمن است، و یاری کن یاری کنندگان علی را، و خوار و ذلیل کن خوار کننده‌گان او را»
همچنین جمع زیادی دیگری از علماء اهل سنت این آیه را در رابطه با اعلام ولایت امیرالمومنین علی (علیه‌السّلام) ذکر کرده‌اند که برخی از ایشان از قرن چهارم تا قرن دهم عبارتند از:
۱- ابوجعفر محمد بن جریر الطبری.
۲- ابوالحسن علی بن عمر الدارقطنی.
۳- ابوحفص ابن شاهین.
۴- ابوعبدالله الحاکم النیسابوری.
۵- ابوبکر ابن مردویه الاصفهانی.
۶- ابونعیم الاصفهانی.
۷- ابوبکر احمد بن الحسین البیهقی.
۸- ابوبکر الخطیب البغدادی.
۹- ابوالحسین ابن النقور.
۱۰- ابوسعید السجستانی.
۱۱- ابوالحسن ابو المغازلی الواسطی.
۱۲- ابوالقاسم الحاکم الحسکانی.
۱۳- الحسن بن احمد الحداد الاصفهانی.
۱۴- ابوبکر ابن المزرفی.
۱۵- ابوالحسن ابن قبیس.
۱۶- ابوالقاسم ابن السمرقندی.
۱۷- ابوالفتح النطنزی.
۱۸- ابومنصور شهردار بن شیرویه الدیلمی.
۱۹- الموفق بن احمد المکی الخوارزمی.
۲۰- ابوالقاسم ابن عساکر الدمشقی.
۲۱- ابوحامد سعد الدین الصالحانی.
۲۲- ابوالمظفر سبط ابن الجوزی.
۲۳- عبدالرزاق الرسعنی.
۲۴- شیخ الاسلام الحموینی الجوینی.
۲۵- عمادالدین ابن کثیر الدمشقی.
بنابر آنچه بیان شد اعتراف بزرگان از دانشمندان شیعه و سنت بهترین گواه بر آن است که روز غدیر روز هدایت امت در سایه پیوند با امامت و ولایت است و روز نجات از تفرقه آنان است
نکته مهمی که شایان ذکر است نقش مهم امامت در این زمینه است
سیدة نساء العالمین حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در بیان دقیق ، در خطبه فدکیه امامت را امان از تفرقه معرفی می فرمایند

عن فاطمة الزهراء (سلام الله علیها)
«و جعل طاعتنا نظاماً للملة وامامتنا امانا من الفرقه»
(دلائل الامامة، ص 33)
حضرت زهرا (سلام‌الله علیها) فرمود:
«خداوند اطاعت ما را نظام و سامانی برای آئین اسلام و امامت ما را امانی از تفرقه و اختلاف قرار داده است.»
ولایت و امامت تنها وسیله نظام بخش آئین اسلام در دیدگاه فاطمه زهرا سلام الله علیها است، اما در سایه ولایت‌پذیری مردم و یگانه محور وحدت، امنیت و عدالت در لوای همدلی و همراهی جامعه است
حضرت فاطمه زهرا سلام گ(سلام‌الله علیها) در آن بی‌نظیر خطبه حکمت‌ آموز، تنها راه دست یابی به گسترش عدالت اجتماعی را روی آوری مردم به ولایت و امامت و همراهی عملی مردم با پیشوای الهی امت، معرفی می‌فرماید.
از سویی خداوند متعال، راه جلوگیری از تفرقه را در میان امت اسلامی ، چنگ زدن به ریسمان الهی می داند
چنانچه می فرماید:
وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللَّهِ جَميعًا وَلا تَفَرَّقوا ۚ وَاذكُروا نِعمَتَ اللَّهِ عَلَيكُم إِذ كُنتُم أَعداءً فَأَلَّفَ بَينَ قُلوبِكُم فَأَصبَحتُم بِنِعمَتِهِ إِخوانًا وَكُنتُم عَلىٰ شَفا حُفرَةٍ مِنَ النّارِ فَأَنقَذَكُم مِنها ۗ كَذٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُم آياتِهِ لَعَلَّكُم تَهتَدونَ ( آل عمران / ۱۰۳)
و همگی به ریسمان خدا چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگِ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهای شما، الفت ایجاد کرد، و به برکتِ نعمتِ او، برادر شدید! و شما بر لبِ حفره‌ای از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد؛ این چنین، خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌سازد؛ شاید پذیرای هدایت شوید
مفسران قرآن، احتمالات مختلفی ذکر کرده‌اند
اما در روایات و احادیث فراوانی از امام علی(ع) نیز تعبیر به حبل المتین شده است،
در تفسیر کوفی از ابن عباس نقل شده است که پیامبر از علی علیه‌السلام به عنوان حبل المتین تعبیر فرموده اند «عن ابن عبّاس قال: کنا عند رسول اللّه (ص) إذ جاء أعرابی فقال: یا رسول اللّه سمعتک تقول: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً»، فما حبل اللّه الذی نعتصم به؟ فضرب النبیّ (ص) یده فی ید علیّ(ع) و قال: تمسّکوا بهذا فهذا هو الحبل المتین».
چنان‌که در زیارت آن‌حضرت می‌خوانیم: «... السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَشْهَدُ أَنَّکَ کَلِمَةُ التَّقْوَى وَ بَابُ الْهُدَى وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَى وَ الْحَبْلُ‏ الْمَتِینُ‏ وَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیم‏».
ب) شخصی به نام «ابن یزید» می‌گوید: تفسیر آیه را از ابوالحسن امام كاظم (ع)) پرسیدم؟ فرمود: «عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ (علیه‌السلام) حَبْلُ اللَّهِ الْمَتِینُ ؛
علیّ بن ابی‌طالب'ریسمان محکم خداست.»
ج) از امام سجاد (ع) روايت شده است: روزی رسول خدا (ص) به اصحاب خود که در مسجد بودند، فرمود: مردی از اهل بهشت اکنون به مسجد می‌آید و از مطلب مهمّی که برای او ضروری است، سؤال خواهد کرد، پس مردی وارد شد که شبیه مردم مصر بود، سلام داد، نشست و گفت: یا رسول‌الله! خدا فرموده است وَ اعْتَصِمُوا به حبل اللَّهِ جَمِیعاً وَ لَا تَفَرَّقُوا ؛ منظور از «حبل‌الله» که ما موظّف به تمسّک به آن شده‌ایم، چیست؟
رسول خدا (ص) لحظه‌ای سکوت کرد، بعد سرش را بلند کرد و به سوی علیّ بن ابی‌طالب'اشاره نمود و فرمود: «هَذَا حَبْلُ اللَّهِ الَّذِی مَنْ تَمَسَّکَ بِهِ عُصِمَ فِی دُنْیَاهُ وَ لَمْ یَضِلَّ فِی آخِرَتِهِ؛ این علی (ع) همان «حبل‌الله» است که هر کس به او تمسک کند، نسبت به دنیایش مصون می‌ماند و نسبت به آخرتش گمراه نمی‌شود.» آن مرد برخاست علی (ع) را در آغوش گرفت درحالی‌که می‌گفت: «اعْتَصَمْتُ به حبل اللَّهِ وَ حَبْلِ رَسُولِه؛ به ریسمان خدا و ریسمان پیامبرش تمسک کردم.» سپس خداحافظی کرد و رفت،‌ در اینجا «یکی از اصحاب» گفت: یا رسول‌الله! بروم از آن مرد بخواهم که برای من استغفار کند؟ حضرت فرمود: برایت مفید خواهد بود!
باعجله رفت، به او رسید و از او درخواست کرد که برایش استغفار نماید،‌ آن مرد گفت: آیا فهمیدی که پیامبر(صلی الله علیه وآله و سلم) چه فرمود و من چه گفتم؟ گفت:‌ آری. مرد گفت: «إِنْ کُنْتَ مُتَمَسِّکاً بِذَلِکَ الْحَبْلِ فَغَفَرَ اللَّهُ لَکَ وَ إِلَّا فَلَا غَفَرَ اللَّهُ لَکَ؛ اگر تو، به آن حبل الهی تمسک کرده‌ای، خدا تو را بیامرزد، وگرنه،‌ خدا تو را نیامرزد.» این جمله را گفت و رفت.قریب به مضمون فوق، از امام صادق (ع) نيز روایت شده است.
از آنچه بیان شد می توان به واقع گفت: غدیر تبلور عینی ، نجات بشر، در سایه تمسک به ولایت و امامت امیر مؤمنان و اولاد معصومیت آن حضرت است و کشتی نجات این امت از تفرقه و گمراهی است