قسمت ششم-آداب زیارت سید الشهدا علیه السلام

ادب، نشانگر میزان عقل و درایت و شعور انسان است، به طور کلی لازمه انسانیت در محور آداب انسانی است، اگر انسانی فاقد ادب باشد هر عملش فاقد ارزش انسانی می شود.
كَانَ عَلِيٌّ (ع) يُؤَدِّبُ أَصْحَابَهُ أي يُعَلِّمُهم العلم ومحاسنَ الأخلاق. حضرت علی اصحاب خود را تأدیب میفرمود؛ یعنی راه و روش اخلاق نیکو و علم را به آنان می آموخت.»
پس ادب عبارت از گفتار و رفتار شایسته است. به عبارت دیگر ادب عبارت از شناسائی ظرفیتها، رفتار و گفتار خود را بر اساس آن تنظیم کردن است، بهترین تعریف از ادب در سخنان حضرت علی ع است:
«أفضَلُ الأَدَبِ أنْ يَقِفَ الإنسانُ عِندَ حَدِّهِ ولا يَتَعدّى قَدرَهُ بهترین ادب این است که انسان ظرفیت خود را بشناسد و اززظرفیت و حد خود تجاوز نکند».
پس رفتار بر اساس تشخیص ظرفیتها اساس ادب را تشکیل می دهد چه نیکوست وقتی که میخواهیم امام را زیارت کنیم ظرفیت خود را بررسی کنیم.
اما بیان ظرفیت امام؛ چون آن بزرگواران دارای عصمت هستند جز از طریق عصمت راهی برای معرفت جایگاه الهی آنان نیست، از این رو ادب زیارت را هم باید از خود آن بزرگواران یاد بگیریم، موارد زیر به عنوان ادب زیارت، از روایات وارده استفاده شده، و از حق سبحان توفیق عمل به آنها را مسألت دارد.
١. یکی از آداب زیارت، که در روایات متعددی به آن تأکید شده است ادب «عارفا بحقه» می باشد انسان چگونه به زیارت بزرگی می رود در حالی که حق او را نشناخته؟ پس مراد از عرفان به حق، در این مقام؛ یعنی انسان امامت امام را بپذیرد و بر ولایت او گردن نهد. این چنین . زیارتی موجب غفران و ریزش گناهان خواهد بود. حضرت موسی بن جعفر می فرماید:
« أَدْنَى مَا یُثَابُ بِهِ زَائِرُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع بِشَطِّ الْفُرَاتِ إِذَا عَرَفَ حَقَّهُ وَ حُرْمَتَهُ وَ وَلَایَتَهُ أَنْ یُغْفَرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ: کمترین ثواب زائر حسین در کنار شط فرات چنانچه عارف به حق او و حرمت و ولایت او باشد، بخشش
گناهان گذشته و حال اوست. » مراد از عارفا بحقه، در این روایت همان مقام امامت و ولایت آن بزرگوار است.
۲. هدف از زیارت، تقرب به خدا و با نیت خالص باشد. امام صادق علیه السلام می فرماید:
مَنْ زَارَ قَبْرَ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ لِلَّهِ وَ فِي اَللَّهِ أَعْتَقَهُ اَللَّهُ مِنَ اَلنَّارِ وَ آمَنَهُ يَوْمَ اَلْفَزَعِ اَلْأَكْبَرِ - وَ لَمْ يَسْأَلِ اَللَّهَ تَعَالَى حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ اَلدُّنْيَا وَ اَلْآخِرَةِ إِلاَّ أَعْطَاهُ. هر کسی قبر حسین علیه السلام را لله و فی الله يعنی خالصة لوجه الله و برای جلب رضای خدا زیارت کند از آتش جهنم آزاد شده و از وحشت روز قیامت در امان بوده، از خدا حاجتی از حوایج دنیا و آخرت را می طلبد مگر این که خدای متعال به او عطا میکند.»
3. نباید زیارت امام حسین علیه السلام را وسیله برتری جویی و سرمستی و نام آوری، و اهداف دنیایی قرار داد. روشن است امام حسین علیه السلام در راه خدا شهید شده، و زائر هم باید در همان هدف حرکت کند. امام صادق علیه السلام می فرماید:
مَنْ زَارَ الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ (عليه السَّلام) [مُحْتَسِباً] لَا أَشِراً وَ لَا بَطِراً وَ لَا رِيَاءً وَ لَا سُمْعَةً مُحِّصَتْ ذُنُوبُهُ كَمَا يُمَحَّصُ الثَّوْبُ فِي الْمَاءِ فَلَا يَبْقَى عَلَيْهِ دَنَسٌ، وَ يُكْتَبُ لَهُ‏ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حِجَّةٌ، وَ كُلَّمَا رَفَعَ قَدَمَهُ عُمْرَةٌ
هر کس امام علیه السلام را با احترام زیارت کند، بدون این که آن را وسیله برتری جویی و ریاکاری و طغیان قرار دهد، گناهان او پاک می شود همچنان که آب، لباس کثیف را پاک میکند. هیچ گناهی برای او باقی نمی ماند، و هر گامی که بر میدارد حج و به هر گامی که می نهد عمره نوشته می شود.
آری ادب لازمه زیارت است چه این که بنا به آیه شریفه:
«وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ
هرگز كسانى را كه در راه خدا كشته شده‏ اند مرده مپندار بلكه زنده‏ اند كه نزد پروردگارشان روزى داده مى ‏شوند» و نیز به مفاد «أشهد انك تشهد مقامی و تسمع كلامي: شهادت می دهم که شما جایگاه من را می بینید و سخن من را می شنوید. » شاهد و ناظر بر اعمال ما هستند، امام در نامه ای که به برادر خود محمد حنفيه مرقوم میکنند، هدف از نهضت خود را امر به معروف و نهی از منکر بیان می کنند. موسی بن عمیر نقل می کند که امام حسین علیه السلام فرمود که: در میان مردم ندا در دهد که:. لا يُقبَل مَعَنا رُجُلً عَلَيهِ دَينً : ما کسی را که به مردم بدهی دارد نمی پذیریم، فردی بپا خواست و گفت: همسرم ضامن بدهی من است، در جواب آن مرد ضمانت همسرش را نپذیرفت» امام علیه السلام با این برخورد آگاهی بخش می خواهند این نکته را به مردم بیاموزند که در رکاب امام جهاد کردن هم دارای شرایطی است، پس همان طور که جهاد در رکاب امام دارای شرایطی است، به طور مسلم تشرف و زیارت هم دارای شرایطی است که اهم آن شرایط؛ صدق نیت و دیگری نداشتن دَین دیگری در عهده اوست. .
۴- یکی از آداب زیارت آن بزرگوار، گریه بر مصائب حضرتش می باشد. امام صادق علیه السلام از قول جدش امام حسین نقل می کند که امام فرمود:
أنَا قَتیلُ العَبرَةِ، لا یذکرُنی مُؤمِنٌ إلَا استَعبَرَ من کشته ای هستم که بر او اشک ریخته می شود، هیچ مؤمنی داستان غم انگیز مرا به یاد نمی آورد مگر این که اشک بر چشمان او جاری می شود.!»
یعنی داستان شهادت، به قدری دردناک است که خود واقعه انسان را به گریه می اندازد. داستان کربلا پیش از وقوع آن پیامبر را به گریه آورده است. به این داستان دقت کنید: -
پیامبر در خانه عایشه گریه کرد، جریان گریه به قراری است که ابن سعد، صاحب طبقات الكبرى، از علی بن محمد، از عثمان بن مقسم از مقبری، از عایشه نقل می کند: هنگامی که رسول خدا خواب بود حسین علیه السلام وارد شد می خواست که به طرف حضرت برود، من از او دورش کردم، سپس بدنبال بعضی از کارهایم رفتم در نتیجه حسين عليه السلام به آن حضرت نزدیک شد، آن جناب از خواب بیدار شد در حالیکه گریه میکرد، پرسیدم: چرا گریه میکنید؟ فرمود جبرئیل تربتی را که حسین در آن کشته می شود نشانم داد، خشم و غضب خدا بر کسی که خون او را بریزد شدید است. آنگاه دست خود را باز کرد، دیدم در آن مشتی «بطحاء» -زمین شن زار- است فرمود: عایشه! سوگند به آن که جانم به دست اوست این حادثه مرا اندوهناک می کند. بعد از من چه کسی از امت من حسین علیه السلام را می کشد؟ حال بر ما سزاوار و شایسته است که به عنوان عرض ادب هنگامی که پیشگاه او می رویم و یا از دور زیارت می کنیم، همراه با پیامبر عظیم الشأن صل الله علیه و آله و سلم بر مصیبت آن بزرگوار اشک بریزیم