استفتائات

باسلام و عرض ادب محضر فقیه و مرجع عالیقدر؛
حضرت آیت الله العظمی سید محمد زنجانی:
اینجانب کربلایی علی محمدی خادم هیئت و حسینیه کلثومیه اعظم تهران، پدرم بیکار بوده و پنجاه سال با مادرم کار کردم و هشت خواهر و برادر را بزرگ کردیم، زمینی در شرکت مخابرات به حقیر دادند و چون به پدر علاقه مند بودم به نام احترام و امانت نزد پدر خود گذاشتم و پدر میخواست این زمین را حسینیه کند که عمرش کفاف نداد و من توفیق پیدا کردم زمین را طی این چند دهه مبدل به حسینیه کرده و محل اقامه عزا و شعائر اهل بیت علیهم السلام و نشر و ترویج تشیع و خدمت به محبان اهل بیت علیهم السلام و عموم مردم کنم و شهود متعددی دارم که هم زمین را گرفته ام و هم پول زمین شهری را داده ام و هم زمین را ساخته و آباد کرده ام(الارض لله و لمن عمرها)، منتهی تعدادی از خواهرها و برادرهایمان که از معنویت دور شده و تشنه مال دنیا شده اند ادعای واهی کرده اند چون زمین را به پدرمان هبه کردی این زمین بعد از او متعلق به ما نیز هست و میخواهند این حسینیه مقدسه ای که سالها در آن طاعت خدای تعالی و حجج الهی شده و پایگاهی مستقل برای عموم شیعیان و موالیان امیرالمومنین سلام الله علیه بوده از من بگیرند، با سوال مفروض اگر زمین را در زمان حیات پدر به والد هبه کرده باشم تکلیف مالکیت زمین چیست و اگر به مرحوم والد امانت داده باشم تکلیف چیست؟
به امید فرج حضرت دوست
کربلایی علی محمدی
داعی و حامی وکلای محترم حضرت در زمان غیبت

باسمه تعالی
۱. چنانچه واهب مال یا ملکی را به ذوالنسب ( پدر ، مادر و ... ) هبه شده باشد ، حق رجوع از هبه ندارد و در فرض مذکور ، ملک مذکور از اموال پدر محسوب می شود
۲. چنانچه ملک مذکور به صورت امانت در ید پدر قرار گرفته باشد ، همچنان در ملکیت شماست و اما نیازمند تایید از سوی مراجع قضایی می باشد .
والله العالم

1-فقهای بزرگوار در تعریف وقف فرموده اند : « حفظ العين و تشبيل المنفعه » ، با توجه به این که امروزه در اثر تحولات اساسی در اقتصاد کشور ، پول رایج مملکت دارای جایگاه خاص خود می باشد ، و چه بسا بسیاری از اشخاص مایلند بخشی از دارایی خود را برای منظور خیری وقف کنند ، خواهشمند است راجع به سؤال ذیل اعلام نظر فرمایید : آیا وقف وجه نقد ، که در حساب سپرده بانک قرار گیرد ، و منافع آن در چارچوب بانکداری اسلامی صرف اجرای نظر واقف شود جایز است ؟

تعریف مذکور برگرفته از روایت نبوی است پس به این معنی حقیقت شرعی دارد و این تعریف بر وقف پول و اسکناس منطبق نیست زیرا پول و اسکناس اگر چه عین است ولی از قبیل اعیانی است که منفعت آن در اتلاف آن است مثل مأكولات لذا وقف آن صحیح نیست ولی از راه دیگری می توان اقدام کرد که فایده وقف را داشته باشد . والله العالم

2-لطفا نظر مبارک خود را درباره سوال زیر مرقوم فرمایید :
یک ، افراد خیر علاقه مند هستند بخشی از سهام موسسات و واحد های اقتصادی را وقف کند . آیا وقف سهام از نظر حضرتعالی صحیح است یا خیر ؟
دو ، افراد مایل هستند مقداری پول نقد را در راه خیر وقف کنند و با توجه به تبدیل آن ، مالیت آن را وقف می کنند تا ارزش مالی آن حفظ شود و چنانچه ارزش آن در حال کاهش باشد برای حفظ مالیت و ارزش آن ، آن را به مال دیگری تبدیل نمایند . آیا وقف مالیت صحیح است ؟ لازم به ذکر است که فقیه شهیر مرحوم آیت الله العظمی سید محمد کاظم طباطبایی یزدی ( ره ) در ملحقات العروه الوثقی وقف آن را صحیح می داند . ( مسئله 46 از فصل هفتم ( لواحق ) کتاب وقف ملحقات العروه ، جلد ۲ ، صفحه ۲۹4 ) .
سه ، اگر واقف در صیغه وقف شرط کند که چنانچه منافع موقوف کم شود یا فروش آن به نفع باشد و یا شرایط دیگر ... متولی موقوف را به فروش برساند و آن را به مال دیگری تبدیل کند و دوباره آن را وقف کند ، آیا چنین شرطی صحیح است ؟ ( در کتب فقهی این امر از موارد مستثنای بيع موقوف مطرح شده است : ملحقات العروه ، جلد ۲ ، صفحه ۲۵4 ) .

ظاهر این است که وقف اسکناس درست نباشد زیرا تعریف وقف که « تحبيس الاصل و تسبیل المنفعه » است بر اسکناس صدق نمی کند زیرا عين و منفعت در اسکناس یکی است زیرا با مصرف شدن آن ، عین و منفعت هر دو از بین می رود و اسکناس یا اوراق بهادار با درهم و دینار فرق دارد زیرا دینار واحد پول طلا و درهم واحد پول نقره است که مالیت ذاتی دارند و اصل عین منفعت نبوده و ا الذا سید صاحب عروه ( قدس سره ) در فصل دوم در شرائط موقوف در مسئله ۵ فرموده : « اقوى جواز وقف الدراهم ... » ، اقوى جواز وقف درهم و دینار است زیرا امکان انتفاع با بقاء عين مثل زینت و حفظ اعتبار است . » و آنچه در مسئله ۴۶ از فصل هفت لواحق تحت عنوان جوان وقف مالیت آمده ، مراد مالیت عین خارجی است که بر درهم و دینار صدق می کند ولی در اسکناس محل اشکال است زیرا اسکناس گر چه پشتوانه دارد و خود رأسا پول است منتهی پول اعتباری و لذا اگر اسکناس بسوزد پول از بین رفته و بالمال اصل و منفعت هر دو از بین می رود و عرفا اسکناس خود موضوعیت دارد . والله العالم