جام جم

درس‌های علی(ع) برای زیست انسانی

یكی‭ ‬از‭ ‬ویژگی‌های‭ ‬مولای‭ ‬متقیان،‭ ‬علی(ع)، انسان‭ ‬كامل‭ ‬بودن‭ ‬ایشان‭ ‬است‭. ‬همان‌گونه‭ ‬كه‭ ‬پیامبر‌اسلام(ص) انسان‭ ‬كامل‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬مساله‭ ‬مورد‭ ‬اعتقاد‭ ‬همه‭ ‬مسلمانان‭ ‬است،‭ ‬باید‭ ‬خلیفه‭ ‬و‭ ‬وصی‭ ‬پیامبر(ص) نیز‭ ‬انسان‭ ‬كامل‭ ‬باشد‭. ‬مساله‭ ‬وصایت‭ ‬و‭ ‬خلافت‭ ‬علی(ع) بارها‭ ‬توسط‭ ‬پیامبر‭ ‬اكرم(ص) مطرح‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬مورد‭ ‬وثوق‭ ‬شیعه‭ ‬و‭ ‬سنی‭ ‬است‭. ‬بنابراین‭ ‬انسان‭ ‬كامل‭ ‬بودن‭ ‬امیرالمؤمنین(ع) باید‭ ‬مورد‭ ‬قبول‭ ‬همه‭ ‬باشد‭. ‬دلیل‭ ‬این‭ ‬ادعای‭ ‬ما‭ ‬این‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬رسول‌ ا... (ص) برای‭ ‬تربیت‭ ‬وصی‭ ‬و‭ ‬جانشین‭ ‬خود‭ ‬زمان‭ ‬صرف‭ ‬كرد‭ ‬و‭ ‬آنچه‭ ‬از‭ ‬ویژگی‌های‭ ‬اخلاقی،‭ ‬فردی،‭ ‬عبادی‭ ‬و‭ ‬اجتماعی‭ ‬را‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬وجود‭ ‬خود‭ ‬بود‭ ‬به‭ ‬علی(ع) آموزش‭ ‬داد‭ ‬و‭ ‬آموزه‌های‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬ایشان‭ ‬منتقل‭ ‬كرد‭ ‬تا‭ ‬بتواند‭ ‬به‭ ‬وظیفه‭ ‬الهی‭ ‬خود‭ ‬در‭ ‬زعامت‭ ‬و‭ ‬امامت‭ ‬امت‭ ‬نبوی‭ ‬جامه‭ ‬عمل‭ ‬بپوشاند‭. ‬وجود‭ ‬این‭ ‬خصلت‌های‭ ‬ارزنده‭ ‬در‭ ‬وجود‭ ‬علی‌بن‌ابیطالب(ع) كه‭ ‬از‭ ‬پیامبر‭ ‬اعظم(ص) آموخت،‭ ‬دلیل‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬او‭ ‬انسان‭ ‬كامل‭ ‬است‭. ‬

علی(ع) به‭ ‬عنوان‭ ‬انسان‭ ‬كامل‭ ‬و‭ ‬شخصیتی‭ ‬معنوی‭ ‬و‭ ‬الهی‭ ‬كه‭ ‬ولایت‭ ‬او‭ ‬از‭ ‬جانب‭ ‬خدای‭ ‬متعال‭ ‬مورد‭ ‬تأیید‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬توسط‭ ‬آخرین‭ ‬فرستاده‭ ‬خدا‭ ‬به‭ ‬ما‭ ‬ابلاغ‭ ‬شده،‭ ‬دارای‭ ‬شخصیتی‭ ‬كامل‭ ‬و‭ ‬همه‌جانبه‭ ‬است‭. ‬به‭ ‬همین‭ ‬دلیل‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬ما‭ ‬معتقدیم‭ ‬مولای‭ ‬متقیان(ع) الگویی‭ ‬كامل‭ ‬برای‭ ‬همه‭ ‬انسان‌ها‭ ‬در‭ ‬همه‭ ‬زمان‌ها‭ ‬و‭ ‬مكان‌هاست‭.‬

علی‭ ‬بن‭ ‬ابیطالب(ع) كه‭ ‬به‭ ‬اعتقاد‭ ‬ما‭ ‬از‭ ‬اولیاءا‭.... ‬است،‭ ‬یكی‭ ‬از‭ ‬اسوه‌های‭ ‬جامع‭ ‬زندگی‭ ‬است‭. ‬امام‭ ‬علی(ع) جامع‭ ‬جمیع‭ ‬اضداد‭ ‬بود‭ ‬یعنی‭ ‬در‭ ‬عین‌حال‭ ‬كه‭ ‬عابد‭ ‬و‭ ‬زاهد‭ ‬بود،‭ ‬در‭ ‬میدان‭ ‬جنگ‭ ‬مبارزی‭ ‬بی‌نظیر‭ ‬بود‭. ‬علی(ع) علاوه‌بر‭ ‬شخصیت‭ ‬معنوی‭ ‬و‭ ‬نظامی‌‭ ‬باید‭ ‬از‭ ‬ابعاد‭ ‬دیگری‭ ‬چون‭ ‬رفتار‭ ‬در‭ ‬محیط‭ ‬خانه‭ ‬با‭ ‬همسر‭ ‬و‭ ‬فرزندان،‭ ‬رفتار‭ ‬با‭ ‬كارگزاران‭ ‬و‭ ‬زمامداران،‭ ‬رفتار‭ ‬با‭ ‬مردم‭ ‬از‭ ‬لحاظ‭ ‬عطوفت،‭ ‬مهربانی‭ ‬و‭ ‬عدالت‭ ‬در‭ ‬رفتار‭ ‬مورد‭ ‬مطالعه‭ ‬قرار‌گیرد‭. ‬بی‌گمان‭ ‬در‭ ‬مطالعات‭ ‬عمیق‭ ‬و‭ ‬بی‌طرفانه‭ ‬می‌توانیم‭ ‬به‭ ‬اسوه‭ ‬بودن‭ ‬علی(ع) به‭ ‬دلیل‭ ‬انسان‭ ‬كامل‭ ‬بودن‭ ‬اعتراف‭ ‬كنیم‭.‬

‭ ‬گاهی‭ ‬مطرح‭ ‬می‌شود‭ ‬آنچه‭ ‬درخصوص‭ ‬شخصیت‭ ‬علی‭ ‬بن‭ ‬ابی‌طالب (ع) مطرح‭ ‬می‌شود،‭ ‬مربوط‭ ‬به‭ ‬صدر‭ ‬اسلام‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬اكنون‭ ‬با‭ ‬گذشت‭ ‬۱۴‭ ‬قرن‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬زمان‭ ‬و‭ ‬تغییر‭ ‬در‭ ‬روش‭ ‬و‭ ‬نگرش‭ ‬زندگی‭ ‬مردم،‭ ‬دیگر‭ ‬نمی‌توان‭ ‬به‭ ‬آن‭ ‬روش‭ ‬استناد‭ ‬كرد‭. ‬برای‭ ‬رفع‭ ‬این‭ ‬شبهه‭ ‬لازم‭ ‬است‭ ‬اشاره‭ ‬كنم‭ ‬گرچه‭ ‬زمان‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬صدر‭ ‬اسلام‭ ‬گذشته‭ ‬اما‭ ‬آموزه‌های‭ ‬سیره‭ ‬علی(ع) چون‭ ‬عدالتخواهی،‭ ‬حق‌طلبی،‭ ‬مبارزه‭ ‬با‭ ‬ظلم،‭ ‬راستگویی‭ ‬و‭... ‬مشمول‭ ‬زمان‭ ‬و‭ ‬مكان‭ ‬نیست‭ ‬و‭ ‬همواره‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬ارزش‭ ‬برای‭ ‬انسان‭ ‬مطرح بوده‭ ‬است‭ .‬بنابراین‭ ‬آنچه‭ ‬از‭ ‬امام‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬الگوی‭ ‬كامل‭ ‬برای‭ ‬ما‭ ‬بیان‭ ‬شده،‭ ‬امری‭ ‬ثابت‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬باید‭ ‬با‭ ‬برنامه‌ریزی‭ ‬صاحبان‭ ‬اندیشه‭ ‬برای‭ ‬مردم‭ ‬روشن‭ ‬شود‭ ‬تا‭ ‬مورد‭ ‬بهره‌برداری‭ ‬همگان‭ ‬قرار‭ ‬گیرد‭. ‬نهج‌البلاغه‭ ‬كه‭ ‬به‭ ‬عقیده‭ ‬ما‭ ‬مرامنامه‭ ‬امیرالمومنین (ع) است،‭ ‬باید‭ ‬در‭ ‬برنامه‌ریزی‌های‭ ‬فرهنگی‭ ‬جامعه‭ ‬ما‭ ‬كه‭ ‬مدعی‭ ‬پیروی‭ ‬از‭ ‬علی (ع) است،‭ ‬لحاظ‭ ‬شود‭ ‬تا‭ ‬جامعه‭ ‬گرفتار‭ ‬گمراهی‌های‭ ‬دنیای‭ ‬مدرن‭ ‬نشود. قطعا‭ ‬اگر‭ ‬جامعه‭ ‬ما‭ ‬با‭ ‬تكیه‭ ‬به‭ ‬روش‌های‭ ‬ائمه‌معصومین (ع) رو‭ ‬به‭ ‬جلو‭ ‬حركت‭ ‬كند،‭ ‬زندگی‭ ‬خلق‌ا‭... ‬بهبود‭ ‬می‌یابد‭ ‬و‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬نگرانی‌های‭ ‬موجود‭ ‬رفع‭ ‬خواهد‭ ‬شد‭.‬