منفعت کسب

مسئله 922- هرگاه انسان از تجارت یا صنعت یا کسب های دیگر مالی به دست آورد ، اگر چه مثلا نماز و روزه میتی را به جا آورد و از اجرت آن مالی تهیه کند ، چنانچه از مخارج سال خود و عیالش زیاد بیاید ، باید خمس یعنی پنج یک آن را به دستوری که بعدا گفته می شود بدهد .
مسئله 923- اگر از غیر کسب مالی به دست آورد ، مثلا چیزی به او هدیه بدهند ، احتیاط واجب آن است که اگر از مخارج سالش زیاد بیاید خمس | آن را بدهد .
مسئله 924- مهری که زن می گیرد خمس ندارد و همچنین است ارثی که به انسان می رسد ، ولی اگر مثلا خویشاوند دوری داشته باشد و نداند که چنین خویشی دارد احتیاط واجب آن است که خمس ارثی را که از او می برد اگر از مخارج سالش زیاد بیاید بدهد .
مسئله 925- اگر مالی به ارث به او برسد و بداند کسی که این مال از او به ارث رسیده است خمس آن را نداده است باید خمس آن را بدهد و نیز اگر در خود آن مال خمس نباشد ولی انسان بداند کسی که آن مال از او به ارث رسیده است خمس بدهکار است باید خمس را از مال او بدهد .
مسئله 926- اگر به واسطه قناعت کردن ، چیزی از مخارج سال انسان زیاد بیاید باید خمس آن را بدهد .
مسئله 927- کسی که دیگری مخارج او را می دهد باید خمس تمام مالی را که به دست می آورد بدهد .
مسئله 928- اگر ملکی را بر افراد معینی مثلا بر اولاد خود وقف کند ، چنانچه در آن ملک زراعت و درختکاری کنند و از آن چیزی به دست آورند و از مخارج سال آنان زیاد بیاید باید خمس آ آن را بدهند بلکه اگر طور دیگری هم از ملک نفع ببرند ، مثلا اجاره آن را بگیرند ، بنابر احتیاط واجب باید خمس مقداری را که از مخارج سالشان زیاد می آید بدهند .
مسئله 929- اگر مالی را که فقیر بابت خمس و زكات و صدقه مستحبی گرفته است از مخارج سالش زیاد بیاید واجب است خمس آن را بدهد و نیز اگر از مالی که به او داده اند منفعتی ببرد مثلا از درختی که بابت خمس به او داده اند میوهای به دست آورد و از مخارج سالش زیاد بیاید باید خمس آن را بدهد .
مسئله 930- خمس حق مالی شرعی است که به عین مال متعلق است و بر کسی که بعد از مخارج سالیانه اش چیزی اضافه مانده تعلق می گیرد و واجب است : که خمس را پرداخت کند و اما تا زمانی که پرداخت نکرده چنانچه معامله کند معامله اش صحیح نیست ، چه مالی که خمس آن را نداده بفروشد و یا چیزی را با آن پول بخرد و یا آن را ببخشد و یا قبول بخشش کند مگر اینکه به فقیه جامع شرایط مراجعه کرده و از وی اجازه بگیرد .
مسئله 931- اگر از کافر یا کسی که به دادن خمس عقیده ندارد مالی به دست انسان آید واجب نیست خمس آن را بدهد .
مسئله 932- تاجر و کاسب و صنعتگر و مانند اینها از وقتی که منفعت می کنند یک سال که بگذرد باید خمس آنچه را که از خرج سالشان زیاد می آید بدهند و کسی که شغلش کاسبی نیست اگر اتفاقا منفعتی ببرد بعد از آنکه یک سال از موقعی که فایده برده بگذرد باید خمس مقداری را که از خرج سالش زیاد آمده بدهد .
مسئله 933- انسان می تواند در بین سال هر وقت منفعتی به دستش آید خمس آن را بدهد و جایز است دادن خمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد و اگر معمولا مخارجش را با سال شمسی حساب می کند برای دادن خمس ، سال شمسی قرار دهد مانعی ندارد .
مسئله 934- کسی که مانند تاجر و کاسب باید برای دادن خمس سال قرار دهد اگر منفعتی به دست آورد و در بین سال بمیرد باید مخارج تا موقع مرگش را از آن منفعت کسر کنند و خمس باقیمانده را بدهند .
مسئله 935- اگر قیمت جنسی که برای تجارت خریده بالا رود و آن را نفروشد و در بین سال قیمتش پایین آید ، خمس مقداری که بالا رفته بر او واجب نیست .
مسئله 936- اگر قیمت جنسی که برای تجارت خریده بالا رود و به امید اینکه قیمت آن بالاتر رود تا بعد از تمام شدن سال آن را نفروشد و قیمتش پایین آید ، چنانچه به اندازهای نگهدارد که تجار معمولا برای گران شدن جنس آن را نگه می دارند ، خمس مقداری که بالا رفته بر او واجب نیست .
مسئله 937- اگر غیر از مال التجاره مالی داشته باشد که خمس آن را داده است چنانچه قیمتش بالا رود خمس ندارد اما اگر آن را بفروشد آن مقدار که بر قیمت اش اضافه شده چنانچه بر مؤونه یک سال وی زیادتی پیدا کند بنابر احتیاط واجب خمس آن را بدهد و اگر چیزی باشد که خمس ندارد ، مثلا ارث ، چنانچه بفروشد و قیمت آن نسبت به زمانی که مثلا ارث به او رسیده بود افزایش پیدا کرده باشد آن مقداری که افزایش پیدا کرده مورد خمس است و نیز اگر مثلا درختی که خریده میوه بیاورد یا گوسفندی که خریده چاق شود در صورتی که مقصود او از نگهداری آنها این بوده که منفعتی ببرد باید خمس آنچه را که زیاد شده بدهد بلکه اگر مقصودش منفعت بردن نبوده است بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد .
مسئله 938- اگر باغی احداث کند برای آنکه بعد از بالا رفتن قیمتش بفروشد باید خمس میوه و نمو درختها و زیادی قیمت باغ را بدهد ، ولی اگر قصدش این باشد که از میوه آن استفاده کند فقط باید خمس میوه و نمو درخت ها را بدهد .
مسئله 939- کسی که چند رشته کسب دارد مثلا اجاره ملک می گیرد و خرید و فروش و زراعت هم می کند ، باید خمس آنچه را که در آخر سال از مخارج او زیاد می آید بدهد .
مسئله 940- آنچه از منافع کسب در بین سال به مصرف خوراک و پوشاک و اثاثیه و خرید منزل و عروسی و جهیزیه دختر و زیارت و مانند اینها می رساند ، در صورتی که از شأن او زیاد نباشد و زیاده روی هم نکرده باشد خمس ندارد .
مسئله 941- مالی را که انسان به مصرف نذر و کفاره می رساند جزء مخارج سالیانه است ، و نیز مالی را که به کسی می بخشد یا جایزه میدهد در صورتی که از شأن او زیاد نباشد از مخارج سالیانه حساب میشود .
مسئله 942- معمولا خانواده ها مقداری از جهیزیه را تهیه می کنند و یا پولی را به این نیت ذخیره می کنند چنانچه توان مالی نداشته باشند که یکجا تهیه کنند و ناگزیر از ذخیره باشند به آنچه ذخیره می کنند خمس تعلق نمی گیرد .
مسئله 943- مالی را که شخص خرج سفر حج و زیارت های دیگر می کند از مخارج سالی حساب می شود که در آن سال شروع به مسافرت کرده است اگر چه سفر او تا مقداری از سال بعد نیز طول بکشد .
مسئله 944- کسی که از کسب و تجارت فایده ای برده است اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست می تواند مخارج سال خود را فقط از فایده کسب حساب کند ؛ یعنی از فایده کسب بردارد و به مصرف برساند .
مسئله 945- اگر آذوقه ای که برای مصرف سالش خریده در آخر سال زیاد بیاید باید خمس آن را بدهد و چنانچه بخواهد قیمت آن را بدهد در صورتی که قیمتش از وقتی که خریده زیاد شده باشد باید قیمت آخر سال را حساب کند .
مسئله 946- اگر از منفعت کسب پیش از دادن خمس أثاثیه ای برای منزل خرید ، و بعد احتیاجش از آن برطرف شد احتیاط واجب آن است که خمس آن را بدهد ، و همچنین است زیورآلات زنانه اگر وقت زینت کردن زن به آنها گذشته باشد .
مسئله 947- اگر در یک سال منفعتی نبرد ، نمی تواند مخارج آن سال را از منفعتی که در سال بعد میبرد کسر کند ولی اگر از باب مخارج سال قبل قرض کرده باشد می تواند بدهی سال قبل را از مخارج همين سال پرداخت کند .
مسئله 948- اگر در اول سال منفعتی نبرد و از سرمایه خرج کند و یا سرمایه او از بین برود و پیش از تمام شدن سال منفعتی به دستش آید و یا از باقی مانده سرمایه ، منافعی ببرد که از خرج سالش زیاد بیاید ، چنانچه سرمایه از بین رفته ، در حدی باشد که اگر نقصان پیدا کند وضع معاش و در آمد او اختلال پیدا می کند ، می تواند مقداری که از سرمایه کم شده از منافع بردارد .
مسئله 949- اگر غیر از سرمایه چیز دیگری از مال های او از بین برود نمی تواند از منفعتی که به دستش می آید آن چیز را تهیه کند ولی اگر در همان سال به آن چیز احتیاج داشته باشد ، می تواند در بین سال از منافع کسب آن را تهیه کند .
مسئله 950- اگر در اول سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد می تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت کسر کند .
مسئله 951- اگر در تمام سال منفعتی نبرد و برای مخارج خود قرض کند ، اگر مال دیگری زیادتر از احتياجات خود نداشته و نتوانسته در سال قبل قرض خود را اداء کند ، می تواند از منافع سال های بعد قرض خود را اداء کند .
مسئله 952- اگر برای زیاد کردن مال یا خریدن ملکی که به آن احتیاج ندارد ، قرض کند نمی تواند از منافع آن قرض را بدهد ولی اگر مالی را که قرض کرده و چیزی را که از قرض خریده از بین برود و ناچار شود که قرض خود را بدهد در صورتی که اسراف محسوب نمی شده می تواند از منافع کسب ، قرض را اداء کند .
مسئله 953- انسان می تواند خمس هر چیز را از همان چیز بدهد ، یا به مقدار قیمت خمس که بدهکار است پول بدهد .
مسئله 954- کسی که خمس بدهکار است نمی تواند در تمام مال تصرف کند مگر اینکه نسبت به خمس آن مال به فقیه جامع شرایط مراجعه کند .
مسئله 955- کسی که با دیگری شریک است اگر خمس منافع خود را بدهد و شریک او ندهد و در سال بعد از مالی که خمسش را نداده است برای سرمایه شرکت بگذارد هیچکدام نمی توانند در آن تصرف کنند و باید به فقیه جامع شرایط مراجعه کنند .
مسئله 956- کسی که از اول تكليف خمس نداده است اگر ملکی بخرد و قیمت آن بالا رود چنانچه آن ملک را برای آن نخریده که قیمتش بالا رود و بفروشد ، مثلا زمینی را برای زراعت خریده است و قیمت آن را ، از پول خمس نداده شده پرداخت کرده است باید خمس قیمتی را که خریده بدهد .
مسئله 957- کسی که از اول تكليف خمس نداده است اگر از منافع کسب چیزی خریده که به آن احتیاج ندارد و یک سال از خریدن آن گذشته است باید خمس آن را بدهد و اگر اثاث خانه و چیزهای دیگری که به آنها احتیاج دارد مطابق شأن خود خریده یا پول برای خرید لوازم پس انداز کرده پس اگر بداند در بین سالی که در آن سال فایده برده آنها را خریده لازم نیست خمس آنها را بدهد ، و اگر نداند که در بین سال خریده یا بعد از تمام شدن سال چنانچه پس انداز را به قصد ذخیره برای خرید لوازم ضروری ، جهیزیه و ... انجام نداده باشد بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را پرداخت کند .