مسائل متفرقه امر به معروف و نهی از منکر

مسئله 1085- امر به معروف و نهی از منکر دارای چندین مرتبه است که با رعایت ترتیب باید اقدام کرد ، و چنانچه با مرتبه اول مقصود حاصل شد ، نوبت به مرتبه دوم نمی رسد .
مسئله 1086- اگر کسی می داند که با نرم زبانی و تشویق و نصیحت و موعظه کردن مقصود حاصل میشود باید آن را انجام دهد و اگر می داند که با اظهار انزجار از مرتکب معصیت و ترک رفت و آمد با او و نظیر آن به سوی طاعت برگشته و یا ترک معصیت خواهد کرد ، واجب است به همین درجه اکتفا کند ، و اگر تشخیص دهد که هر دو مؤثر نیست ولی احتمال می دهد که با کتک زدن مقصود حاصل خواهد شد باید رفتار کند ، و در هر یک از این چند مرتبه ، مرتبه ضعیف و شدید است که بنابر احتیاط واجب تا از مرتبه ضعیف آن مأيوس نشده به مرتبه شدید اقدام نکند .
مسئله 1087- امر به معروف و نهی از منکر هر فرد ، نسبت به خانواده و اهل و عیال خودش واجب مؤكد است و بر هر رئیس خانواده واجب است و چنانچه دید یکی از افراد خانواده در به جا آوردن واجبات یا صحیح به جا آوردن آن و یا ترک معصیت کوتاهی کند ، باید امر به معروف و نهی از منکر کند ، و آنها را وادار به انجام واجب یا صحیح به جا آوردن آن و یا نهی از منکر کند ، مثلا اگر ببیند که همسر یا یکی از فرزندانش نماز نمی خواند ، یا صحیح به جا نمی آورد و یا مقدمات آن را مانند وضوء و غسل و یا تیمم به ترتیب صحیح انجام نمیدهد واجب است که به ترتیب فوق آنها را وادار کند و نیز آنان را به انجام سایر واجبات و محرمات وادار کند ، که در قرآن کریم است : « یا ایها الذين امنوا قوا انفسكم وأهليكم نارا وقودها الناس والحجاره » یعنی : ای کسانی که ایمان آورده اید خود و خانواده خود را از آتشی که افروزنده آن مردم و سنگ است حفظ کنید.
مسئله 1088- لازم است که رفتار امر دهنده به معروف و بازدارنده از منکر ، در موارد امر و نهی ، با معصیت کار مانند طبيب مهربان و پدر رئوف باشد و بلکه نسبت به عامه مردم نیز این چنین باشد ، و نظری جز رضای الهی نداشته و به خود نباید و از خود راضی نباشد و خود را بهتر از معصیت کار نبیند . مولای متقیان ( علیه السلام ) می فرماید : « و إنما ينبغي لأهل العضمه و المضوع اليهم في السلامه أن يتركوا أهل الذنوب و المعصيه » یعنی سزاوار است افرادی که از گناه خودداری و در عافیت دینی به سر می برند بر گناهکاران رحم آورند و با مهر و شفقت با آنها رفتار کنند و نیز از آن حضرت ( عليه السلام ) روایت شده است که فرمود چه بسا خدای متعال ، ذات کسی را به جهت صفات پاک نفسانی مانند : شکسته نفسی و خیرخواهی به عموم مردم ، و رحم به زیر دستان و بیچارگان دوست می دارد اگر چه عملش را مبغوض می دارد ، و بالعکس ممکن است خداوند متعال از عمل کسی خشنود باشد اما به جهت دارا بودن صفات خبيثه نفسانی آن فرد را مبغوض بدارد ، بنابراین ممکن است آن معصیت کار به جهت دارا بودن صفات عالی نفسانی در نزد خدا محبوب باشد و امر دهنده به معروف به جهت دارا بودن صفات خبیثه نفسانی نزد خدا مبغوض باشد ، اگر چه خود متوجه نباشد .
مسئله 1089- واجب است به مسلمانها در صورتی که عده ای آشکارا معصیت میک و یا در ترویج آن می کوشند با فراهم بودن شرایط ، نهی از منکر کنند و اگر قدرت آن را داشتند و مضایقه کردند همگی مرتکب معصیت کبیره و مستحق عذاب الهی - جلت قدرته - خواهند بود ؛ حضرت صادق ( عليه السلام ) فرمودند : جهت اینکه معصیت آشکارا ضررش عمومی است آن است که احترام و ابهت دین خدا از بین می رود و قانون آسمانی ذلیل می شود و در این هنگام است که مردمان ضعیف الايمان از معصیت تبعیت می کنند .
مسئله 1090- واجب است دوست داشتن و علاقمند بودن به اهل ایمان و تبری جستن از کفار و منافقین در روایات صحیح از رسول اکرم صلی الله عليه و آله و سلم وارد شده است که « محکم ترین رشته های ایمان همانا دوستی برای خدا و دشمن داشتن برای خداست » .
مسئله 1091- حرام است دوست داشتن کفار و منافقین و دشمنی با اهل ایمان ، در روایت معتبر از حضرت ثامن الائمه ( عليه السلام ) وارد شده است : « ان ممن ينتحل مودتنا أهل البيت من هو أشد فتنه على شيعتنا من الأجال ، فقلت بماذا ؟ قال : بموالاه آغدائنا و عاداه اوليائنا انه اذا كان كذلك اختلط الحق بالباطل واشتبه الأمر ، ولم يعرف مؤمن من منافق » یعنی عده ای که خود را محب ما اهل بیت معرفی می کنند ، ضرر آنها به شیعیان ما از دجال بیشتر است ، راوی پرسید چگونه ؟ فرمودند زیرا با دشمنان ما دوستی می کنند و با دوستداران ما دشمنی می کنند .
مسئله 1092- صاحب جواهر ، که از اکابر فقهای امامیه ( قدس الله اسرارهم ) می باشند ، در کتاب مزبور فرموده است : « از جمله بزرگ ترین وسایل و مؤثرترین آنها ، در امر به معروف و نهی از منکر ، مخصوصا اگر امر دهنده یا بازدارنده از طبقه علماء باشد ، آن است که اول از اصلاح خود شروع کند و لباس تقوی را قبلا بر اندام خود راست کند ، و متخلق به اخلاق انبیاء و اولیاء باشد و از اخلاق اهل دنیا و سفیهان اجتناب ورزد ، در این صورت است که عمل چنین فردی خود امر دهنده به معروف و بازدارنده از منکر خواهد بود ، حضرت صادق عليه السلام به اصحاب خود دستور می فرمودند : « کونوا دعاة للناس بغير السنتكم » یعنی : مردم را با غیر زبانتان دعوت کنید . آری اگر چنین نباشد و علماء و ناصحان به گفتار خود عمل نکنند موجب ضعف عقیده مردم و سستی ایمان آنان خواهد بود .