در فضیلت تجارت و کسب

از حضرت امیرالمؤمنین ( علیه السلام ) روایت شده است که فرمود : « تجارت کنید تا خداوند متعال به شما برکت عنایت فرماید ، همانا من شنیدم از رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) که فرمود روزی ده جزء است ، نه جزء آن در تجارت است و یک جزء آن در سایر امور ... » ، حضرت صادق ( عليه السلام ) فرمود : « در کسی دوست ندارد مال حلال جمع کند و با آن آبروی خود را حفظ کند ، و بدهیهای خود را اداء کند ، و صله رحم به جا آورد خیر و خوبی نیست » و نیز روایت شده که عمر بن مسلم از اصحاب حضرت صادق ( عليه السلام ) مشغول تجارت بود اما ترک تجارت کرد و به عبادت مشغول شد . حضرت احوال او را پرسید عرض کرد : که تجارت را ترک کرده و مشغول عبادت است ، حضرت فرمودند : وای بر او آیا نمیداند کسی که تحصیل روزی را ترک کند دعای او اجابت نمی شود » ؛ وقتی آیه مبارکه « ومن يتق الله يجعل له مخرجا ويرزقه من حيث لا يحتسب » نازل شد بعضی از اصحاب پیغمبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) درهای خانه خود را بستند و به عبادت مشغول شدند و گفتند خدای متعال ضامن روزی ما شده است و به این سبب دست از تحصیل روزی کشیدند ، حضرت فرمودند : که چنین کند دعای او مستجاب نمی شود باید طلب روزی کنید ، من از کسی که دهان خود را گشوده و همیشه می گوید خدایا روزی به من بده و طلب روزی را ترک می کند خوشم نمی آید و او را دشمن می دارم » .
مسئله 1104- پنج چیز در خرید و فروش مستحب است : اول - یادگرفتن احکام آن و البته گاهی مواقع یاد گرفتن احکام خرید و فروش واجب می شود ، حضرت صادق ( عليهم السلام ) فرمودند : « کسی می خواهد خرید و فروش کند ، باید احکام آن را یاد بگیرد و اگر پیش از یادگرفتن احکام آن خرید و فروش کند به واسطه معامله های باطل و شبهه ناک به هلاکت می افتد . » دوم- آنکه در قیمت جنس بین مشتری های مسلمان فرق نگذارد مگر آنکه مشتری شخصی باشد که از بابت احترام او یا از باب اعانت به او فرق بگذارد . سوم - آنکه در قیمت جنس سخت گیری نکند . چهارم- آنکه در وقت خریدن کمی کمتر بگیرد و در وقت فروختن کمی زیادتر بدهد . پنجم- قبول اقاله یعنی هرگاه مشتری از خریدن پشیمان شود و بخواهد پس دهد فروشنده قبول کند و هرگاه فروشنده پشیمان شود و بخواهد پس بگیرد خریدار پس بدهد . ششم - آنکه فروشنده جنسی را که می فروشد تعریف نکند و خریدار جنسی را که می خرد مذمت نکند .
مسئله 1105- اگر انسان جاهل به مسئله نداند معامله ای که کرده صحیح است یا باطل نمی تواند در مالی که گرفته تصرف کند .
مسئله 1106- کسب و تجارت گاهی واجب است و گاهی مستحب و گاهی مباح و گاهی مکروه و گاهی حرام ؛ کسب واجب آن کسبی است که شخص مالی ندارد و باید برای خرجی خود و عیال واجب النفقه خود و پرداخت بدهی ها به کسب و تجارت مشغول شود . کسب و تجارت مستحب آن کسبی است که غرض از آن توسعه بر عیال و دستگیری از فقرا و مساکین و امثال آن باشد . کسب مباح کسبی است که غرض او توسعه بر عیال و دستگیری از فقرا نباشد بلکه هدف وی زیادی مال باشد و کسب حرام و مکروه در مسائل بعدی ذکر می شوند .