احکام قرض

مسئله 1284- قرض دادن از کارهای مستحبی است که در آیات قرآن و اخبار معصومین ( عليهم السلام ) راجع به آن زیاد سفارش شده است ، از پیغمبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) روایت شده که : « هر کس به برادر مسلمان خود قرض بدهد مال او زیاد می شود و ملائکه بر او رحمت می فرستند و اگر با بدهکار خود مدارا کند ، بدون حساب و به سرعت از صراط می گذرد و کسی که برادر مسلمانش از او قرض بخواهد و او در حالی که می تواند قرض دهد قرض ندهد بهشت بر او حرام می شود » .
مسئله 1285- در قرض لازم نیست صیغه بخوانند ، بلکه اگر چیزی را به نیت قرض به کسی بدهد و او هم به همین قصد بگیرد صحیح است ولی مقدار آن باید کاملا معلوم باشد تا آنکه نزاع و اختلاف نشود .
مسئله 1286- اگر در صيغة قرض برای پرداخت آن مدت قرار دهند احتیاط واجب آن است که طلبکار پیش از تمام شدن آن مدت طلب خود را مطالبه نکند ، ولی اگر مدت نداشته باشد طلبکار هر وقت بخواهد می تواند طلب خود را مطالبه کند .
مسئله 1287- اگر بدهکار غیر از خانه ای که در آن نشسته و اثاثیه منزل و چیزهای دیگری که به آنها احتیاج دارد چیزی نداشته باشد طلبکار نمی تواند طلب خود را از او مطالبه کند ، بلکه باید د کند تا بدهی خود را بدهد .
مسئله 1288- کسی که بدهکار است و نمی تواند بدهی خود را بدهد ، چنانچه بتواند کاسبی کند احتیاط واجب آن است که کسب کند و بدهی خود را بدهد .
مسئله 1289- کسی که دسترسی به طلبکار خود ندارد مثل اینکه قرضی از کسی گرفته و چندین سال گذشته و خبری از طلبکار نیست و یا مشتری کالایی را خریداری کرده و به فروشنده گفته است که در پیش تو بماند بعد می آیم و آن را می برم و مدتها بگذرد و خبری از صاحب کالا نباشد چنانچه امید نداشته باشد او را پیدا کند ، باید با اجازه حاکم شرع طلب او را به نیت صدقه از طرف طلبکار به فقیر بدهد .
مسئله 1290- اگر مالی که از میت باقی مانده است به اندازه خرج واجب کفن و دفن و بدهی او باشد ، باید مالش را به همین مصرف ها برسانند و به وارث او چیزی نمی رسد .
مسئله 1291- اگر مالی را که قرض کرده از بین نرفته باشد و صاحب مال آن را مطالبه کند باید همان مال را به طلبکار بدهد زیرا عین ( یعنی مالی که قرض گرفته در ملک قرض گیرنده با ضمانت عوض او در آمده است پس خود همان مال را در صورت موجود بودن باید تحویل دهد .
مسئله 1292- اگر کسی که قرض میدهد شرط کند که زیادتر از مقداری که میدهد بگیرد مثلا یک من گندم بدهد ، و شرط کند که یک من و پنج سیر بگیرد ، یا ده تا تخم مرغ بدهد که یازده تا بگیرد ربا و حرام است ، بلکه اگر قرار بگذارد که بدهکار کاری برای او انجام دهد ، یا چیزی را که قرض کرده با مقداری جنس دیگر پس دهد مثلا شرط کند علاوه بر پولی که قرض داده مقداری هم برنج به او بدهد ربا و حرام است و نیز اگر با او شرط کند که چیزی را که قرض می گیرد به طور مخصوصی پس دهد ، مثلا مقداری طلای نساخته به او بدهد و شرط کند که ساخته تحویل بگیرد باز هم ربا و حرام می باشد ولی اگر بدون اینکه شرط کند خود بدهکار زیادتر از آنچه قرض کرده پس بدهد اشکال ندارد بلکه مستحب است .
مسئله 1293- ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و کسی که قرض ربایی گرفته مالک آن نمی شود و نمی تواند در آن تصرف کند ولی چنانچه طوری باشد که اگر قرار ربا را هم نگذاشته بودند صاحب پول راضی بود که گیرنده قرض در آن پول تصرف کند ، قرض گیرنده می تواند در آن تصرف کند .
مسئله 1294- اگر گندم یا چیزی مانند آن را به طور قرض ربایی بگیرد و با آن زراعت کند ، حاصلی که از آن به دست می آید مال قرض دهنده است .
مسئله 1295- اگر لباسی را بخرد و قیمت آن را از پولی که به قرض ربایی گرفته ، یا از پول حرامی که مخلوط با ربا است به صاحب لباس بدهد ، پوشیدن آن لباس و نماز خواندن با آن اشکال ندارد ، ولی اگر به فروشنده بگوید که این لباس را با این پول که به قرض ربایی و یا مخلوط با آن گرفته ام می خرم ، پوشیدن آن لباس حرام است و اگر بداند پوشیدن آن حرام است نماز هم با آن باطل است .
مسئله 1296- اگر انسان مقداری پول به تاجری بدهد که در شهر دیگر از طرف او کمتر بگیرد اشکال ندارد و این را صرف برات می گویند .
مسئله 1297- اگر مقداری پول به کسی بدهد که بعد از چند روز در شهر دیگر زیادتر بگیرد ، مثلا نهصد و نود تومان بدهد که بعد از ده روز در شهر دیگر هزار تومان بگیرد ربا و حرام است ولی اگر که زیادی را می گیرد در مقابل زیادی جنس بدهد یا عملی انجام دهد اشکال ندارد .