احکام اموال گمشده

مسئله 1497- مالی را که انسان پیدا می کند بهتر آن است که آن را بر ندارد و اگر برداشت و قیمت آن بیش از دوازده نخود و شش دهم نخود نقره سکه دار بود اگر نشانه ای نداشته باشد که به واسطه أن صاحبش معلوم شود احتیاط واجب آن است که به اذن حاکم شرع از طرف صاحبش آن را صدقه بدهد اما اگر با آنکه نشانه ندارد ممکن باشد که صاحبش را پیدا کند به اینکه بپرسد چه کسی در فلان محل یا در فلان روز چیزی یا مالی گم کرده است بنابر احتیاط واجب اعلان کند .
مسئله 1498- اگر مالی را پیدا کند که نشانه دارد و قیمت آن از ۱۲/۶ نخود نقره سکه دار کمتر است ، چنانچه صاحب آن معلوم باشد ، اگر چه اجمالا بداند که صاحب آن یکی از چند نفر معین می باشد و انسان نداند راضی است یا نه نمیتواند بدون اجازه او آن مال را بردارد و اگر صاحب آن معلوم نباشد و در غیر حرم مکه باشد می تواند به قصد اینکه ملک خودش شود بردارد .
مسئله 1499- هرگاه چیزی را که پیدا کرده نشانه ای دارد که به واسطه آن می تواند صاحبش را پیدا کند ، اگر چه بداند صاحب آن سنی یا کافری است که در امان مسلمانان است ، در صورتی که قیمت آن چیز به ۱۲/۶ نخود نقره سکه دار برسد از روزی که آن را پیدا کرده تا یک سال در محل اجتماع مردم و هر جا که احتمال می دهد اگر آنجا اعلان کند صاحبش پیدا می شود باید اعلان کند ، و در این یک سال باید طوری اعلان کند که مردم بگویند مرتبا در جستجو و تفحص بوده است و دور نیست اگر هفته اول روزی دو مرتبه و بعد تا یک ماه هفته ای یک مرتبه و بعد تا یکسال ماهی یک مرتبه کند عرفا گفته می شود مرتبا جستجو کرده است .
مسئله 1500- اگر تا یک سال اعلان کند و صاحب مال پیدا نشود ، می تواند آن را برای خود بردارد به قصد اینکه هر وقت صاحبش پیدا شود عوض آن را به او بدهد یا برای او نگهداری کند که هر وقت پیدا شد به او بدهد یا به حاکم شرع برساند ، ولی احتیاط مستحب آن است که از طرف صاحبش صدقه بدهد .
مسئله 1501- اگر بعد از آنکه یک سال اعلان کرد و صاحب مال پیدا نشد و مال را برای صاحبش نگهداری کرد اما مال از بین رفت ، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی نکرده و تعدی ، یعنی زیاده روی هم نکرده ضامن نیست ، ولی اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد یا برای خود برداشته باشد در هر صورت ضامن است .
مسئله 1502- اگر انسان در بین سالی که اعلان می کند از پیدا شدن صاحب مال طوری ناامید شود که به موجب عادت هر قدر اعلان کند صاحبش پیدا نخواهد شد و بخواهد آن را از طرف او صدقه بدهد اشکال ندارد ولی نیت کند اگر فرضا صاحبش پیدا شد و صدقه را قبول نکرد عوضش را به او بدهد .
مسئله 1503- اگر در بین سالی که اعلان می کند مال از بین برود چنانچه در نگهداری آن کوتاهی کرده یا تعدی ، یعنی زیاده روی ، کرده باشد باید عوض آن را به صاحبش بدهد و اگر کوتاهی نکرده و زیاده روی هم نکرده چیزی بر او واجب نیست .
مسئله 1504- اگر مالی را که نشانه دارد و قیمت آن به ۱۲/۶ نخود نقره سکه دار می رسد در جایی پیدا کند که معلوم است به واسطه اعلان صاحب آن پیدا نمی شود ، می تواند با اجازه حاکم شرع در روز اول آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد یا آن را به حاکم شرع برساند ، و چنانچه صاحبش پیدا شود و به صدقه دادن راضی نشود ، باید عوض آن را به او بدهد و ثواب صدقه ای که داده مال خود اوست .
مسئله 1505- لازم نیست موقع اعلان جنس چیزی را که پیدا کرده بگوید بلکه همین قدر که بگوید چیزی پیدا کرده ام کافی است ولی باید به طوری باشد که شنونده احتمال بدهد که آن چیز گم شده است .
مسئله 1506- اگر کسی چیزی را پیدا کند و دیگری بگوید مال من است در صورتی باید به او بدهد که نشانه های آن را بگوید ولی لازم نیست نشانه هایی را که بیشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آنها نیست بگوید .
مسئله 1507- اگر قیمت چیزی را که پیدا کرده به ۱۲/۶ نخود نقرهی سکه دار برسد چنانچه اعلان نکند و در مسجد یا جای دیگر که محل اجتماع مردم است بگذارد و آن چیز از بین برود یا دیگری آن را بردارد کسی که آن را پیدا کرده ضامن است .
مسئله 1508- هر گاه چیزی پیدا کند که اگر بماند فاسد می شود با اجازه حاکم شرع یا وکیل او قیمت آن را معین کند و بفروشد و پولش را نگهدارد و اعلان کند و اگر صاحب آن پیدا نشد از طرف او به اذن حاکم شرع صدقه بدهد .
مسئله 1509- اگر چیزی را که پیدا کرده موقع وضوء گرفتن و نماز خواندن همراه او باشد در صورتی که قصدش این باشد که صاحب آن را پیدا کند اشکال ندارد .
مسئله 1510- اگر کفش او را ببرند و کفش دیگری جای آن بگذارند ، چنانچه بداند کفشی که مانده مال کسی است که کفش او را برده و او را نمی شناسد و از پیدا شدنش مأیوس است می تواند به جای کفش خودش با اجازه حاکم شرع آن را بردارد ولی اگر قیمت آن از کفش خود بیشتر باشد باید هر وقت صاحب آن پیدا شد زیادی قیمت را به او بدهد ، و چنانچه اطمینان داشته باشد که پیدا نمی شود باید با اجازه حاکم شرع زیادی قیمت را از طرف صاحبش صدقه بدهد ، و اگر احتمال دهد کفشی که مانده مال کسی نیست که کفش او را برده در صورتی که قیمت آن از ۱۲/۶ نخود نقره سکه دار کمتر باشد می تواند برای خود بردارد و اگر بیشتر باشد باید تا یک سال به طوری که قبلا گفته شد اعلان کند و بعد از یک سال احتیاط از طرف صاحبش صدقه بدهد .
مسئله 1511- اگر مالی را که کمتر از ۱۲/۶ نخود نقره سکه دار ارزش دارد پیدا کند و از آن صرف نظر کند و در مسجد یا جای دیگر بگذارد ، چنانچه کسی آن را بردارد برای او حلال است .