احکام وصیت

مسئله 1585- وصیت آن است که انسان سفارش کند بعد از مرگش برای او کارهایی انجام دهند ، یا بگوید بعد از مرگش چیزی از مال او ملک کسی باشد ، یا برای اولاد خود و کسانی که اختیار آنان با اوست قیم و سرپرست معین کند و کسی را که به او وصیت می کند وصی می گویند .
مسئله 1586- کسی که نمی تواند حرف بزند اگر با اشاره یا کتابت ، مقصود خود را بفهماند برای هر کاری می تواند وصیت کند ، و کسی که می تواند حرف بزند احتیاط واجب آن است که به اشاره ، مخصوصا در کارهای بزرگ و پرارزش ، اکتفا نکند .
مسئله 1587- کسی که وصیت می کند باید بالغ و عاقل باشد و از روی اختیار وصیت کند و نیز باید سفیه نباشد ، یعنی مال خود را در کارهای بیهوده مصرف نکند ، ولی اگر پسر ده ساله چنانچه ممیز و با عقل باشد و عقلایی وصیت کند و ثلث مالش را در امور خیریه یا برای ارحامش قرار دهد صحیح است .
مسئله 1588- وقتی انسان نشانه های مرگ را در خود دید باید فورا امانت های مردم را به صاحبانشان برگرداند و اگر به مردم بدهکار است و موقع دادن آن بدهی رسیده باید بدهد و اگر خودش نمی تواند بدهد ، یا موقع دادن بدهی او نرسیده باید وصیت کند و بر وصیت شاهد بگیرد ، ولی اگر بدهی او معلوم باشد ، وصیت کردن لازم نیست .
مسئله 1589- کسی که نشانه های مرگ را در خود می بیند اگر خمس و زكات و مظالم بدهکار است باید فورا آنها را پرداخت کند اما اگر نمی تواند پرداخت کند چنانچه از خودش مال دارد یا احتمال میدهد که کسی آنها را ادا کند باید وصیت کند و همچنین است اگر حج بر او واجب باشد .
مسئله 1590- کسی که نشانه های مرگ را در خود می بیند اگر نماز و روزه قضا دارد باید وصیت کند که از مال خودش برای او اجیر بگیرند ، بلکه اگر مال نداشته باشد ولی احتمال بدهد که کسی بدون آنکه چیزی بگیرد آنها را انجام می دهد ، باز هم واجب است وصیت کند و اگر قضای نماز و روزه او ، به تفصیلی که در نماز قضاء گفته شد ، بر پسر بزرگترش واجب است باید به او اطلاع دهد ، یا وصیت کند که برای او به جا آورند .
مسئله 1591- وصی باید مسلمان و بالغ و عاقل و مورد اطمینان باشد .
مسئله 1592- اگر کسی چند وصی برای خود معین کند ، چنانچه اجازه داده باشد که هر کدام به تنهایی به وصیت عمل کنند لازم نیست در انجام وصیت از یکدیگر اجازه بگیرند و اگر اجازه نداده باشد ، چه گفته باشد که هر دو با هم به وصیت عمل می کنند یا نگفته باشد ، باید با نظر یکدیگر به وصیت عمل کنند ، و اگر حاضر نشوند که با یکدیگر به وصیت عمل کنند حاکم شرع آنها را مجبور می کند و اگر اطاعت نکنند به جای آنان افراد دیگری را معین می کند .
مسئله 1593- اگر انسان از وصیت خود برگردد مثلا بگوید ثلث مالش را به کسی بدهند بعد بگوید به او ندهند وصیت باطل می شود و اگر وصیت خود را تغییر دهد ، مثل آنکه قیمی برای بچه های خود معین کند بعد دیگری را به جای او قیم قرار دهد ، وصیت اولش باطل می شود و باید به وصیت دوم او عمل کنند
مسئله 1594- اگر کاری کند که معلوم شود از وصیت خود برگشته است مثلا خانه ای را که وصیت کرده بود که به کسی بدهند بفروشد یا دیگری را برای فروش آن وکیل کند ، وصیت باطل می شود .
مسئله 1595- اگر کسی که وصیت کرده بمیرد ، وصی نمی تواند دیگری را برای انجام کارهای میت معین کند و خود از کار کناره گیری کند ولی اگر بداند مقصود میت این نبوده که خود وصی آن کار را انجام دهد بلکه مقصودش فقط انجام کار بوده است می تواند دیگری را از طرف خود وکیل کند .
مسئله 1596- اگر مقداری از مال میت در دست وصیت و تلف شود ، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی کرده و یا تعدی کرده است ، مثلا میت وصیت کرده است که فلان مقدار به فقرای شهر بده و او مال را به شهر دیگر برده و در راه از بین رفته ، ضامن است و اگر کوتاهی نکرده و تعدی هم نکرده ضامن نیست .
مسئله 1597- حجی که بر میت واجب است و بدهکاری و حقوقی را که مثل خمس و زكات و مظالم اداء کردن آنها واجب است باید از اصل مال میت بدهند اگر چه میت برای آنها وصیت نکرده باشد ، ولی اگر وصیت کرده باشد که آنها را از ثلث مال او بدهند و ثلث او به مقدار کافی باشد به وصیت عمل می کنند و لازم نیست از اصل مال بدهند .
مسئله 1598- اگر مال میت از بدهی و حج واجب و حقوقی که مثل خمس و زكات و مظالم بر او واجب است زیاد بیاید ، چنانچه وصیت کرده باشد که ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند باید به وصیت او عمل کنند ، و اگر وصیت نکرده باشد آنچه می ماند مال ورثه است .
مسئله 1599- اگر مصرفی را که میت معین کرده از ثلث مال او بیشتر باشد وصیت او در بیشتر از ثلث در صورتی صحیح است که ورته اجازه بدهند و راضی باشند و اگر مدتی بعد از مردن او هم اجازه بدهند صحیح است ، ولی وصی تا وقتی که خبردار نشده که ورثه اجازه داده اند نمی تواند در بیشتر از ثلث تصرف کند .
مسئله 1600- اگر مصرفی را که میت معین کرده از ثلث مال او بیشتر باشد و پیش از مردن او ورثه اجازه بدهند که وصیت او عملی شود بعد از مردن او نمی توانند از اجازه خود برگردند .
مسئله 1601- اگر وصیت کند که از ثلث او خمس و زکات یا بدهی دیگر او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبی هم مثل اطعام به فقرا انجام دهند باید اول بدهی او را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و اگر از آن هم زیاد آمد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند و چنانچه ثلث مال او فقط به اندازه بدهی او باشد و ورثه هم اجازه ندهند که بیشتر از ثلث مال مصرف شود در این صورت وصیت برای نماز و روزه و کارهای مستحبی باطل است .
مسئله 1602- اگر وصیت کند که بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبی هم انجام دهند چنانچه وصیت نکرده باشد که اینها را از ثلث بدهند باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد آمد ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحبی که معین کرده برسانند ، و در صورتی که ثلث کافی نباشد پس اگر ورثه اجازه بدهند باید وصیت او عملی شود ، و اگر اجازه ندهند باید نماز و روزه را از ثلث بدهند ، و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند .
مسئله 1603- اگر کسی بگوید که میت وصیت کرده فلان مبلغ به من بدهند چنانچه دو مرد عادل گفته او را تصدیق کنند ، یا قسم بخورد و یک مرد عادل هم گفته او را تصدیق کند یا یک مرد عادل و دو زن عادله یا چهار زن عادله به گفته او شهادت دهند باید مقداری را که می گوید به او بدهند و اگر یک زن عادله شهادت دهد باید یک چهارم چیزی را که مطالبه . کند به او بدهند و اگر دو زن عادله شهادت دهند نصف آن را و اگر سه زن عادله شهادت دهند باید سه چهارم آن را به او بدهند و نیز اگر دو مرد کافر ذمی که در دین خود عادل باشند گفته او را تصدیق کنند در صورتی که میت ناچار بوده است که وصیت کند و مرد و زن عادلی هم در موقع وصیت نبوده باید چیزی را که مطالبه می کند به او بدهند .